باب اول: در وصایا

وصیت بر دو قسم است: تملیکی و عهدی.

وصیت تملیکی عبارت است از اینکه کسی عین یا منفعتی را از مال خود برای زمان بعد از فوتش به دیگری مجانا تملیک کند. وصیت عهدی عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مامور می نماید. وصیت کننده موصی، کسی که وصیت تملیکی به نفع او شده است موصی له، مورد وصیت موصی به، کسی که به موجب وصیت عهدی، ولی برمورد ثلث یا بر صغیر قرار داده می شود وصی نامیده می شود.

تملیک به موجب وصیت محقق نمی شود مگر با قبول موصی له پس از فوت موصی.

هرگاه موصی له غیر محصور باشد مثل اینکه وصیت برای فقرا یا امور عام المنفعه شود قبول شرط نیست.

قبول موصی له قبل از فوت موصی موثر نیست و موصی می تواند از وصیت خود رجوع کند حتی در صورتی که موصی له موصی به را قبض کرده باشد.

نسبت به موصی له رد یا قبول وصیت بعد از فوت موصی معتبر است بنابراین اگر موصی له قبل از فوت موصی وصیت را ردکرده باشد بعد از فوت می تواند آن را قبول کند و اگر بعد از فوت آن را قبول و موصی به را قبض کرد دیگر نمی تواند آن را رد کند لیکن اگرقبل از فوت قبول کرده باشد بعد از فوت قبول ثانوی لازم نیست.

اگر موصی له صغیر یا مجنون باشد رد یا قبول وصیت باولی خواهد بود.

موصی له می تواند وصیت را نسبت به قسمتی از موصی به قبول کند در این صورت وصیت نسبت به قسمتی که قبول شده صحیح و نسبت به قسمت دیگر باطل می شود.

ورثه موصی نمی تواند در موصی به تصرف کند مادام که موصی له رد یا قبول خود را به آنها اعلام نکرده است. اگر تاخیر این اعلام موجب تضرر ورثه باشد حاکم موصی له را مجبور می کند که تصمیم خود را معین نماید.

در وصیت عهدی، قبول شرط نیست لیکن وصی می تواندمادام که موصی زنده است وصایت را رد کند و اگر قبل از فوت موصی رد نکرد بعد ازآن حق ردندارداگرچه جاهل بروصایت بوده باشد.

موصی باید نسبت به مورد وصیت، جایزالتصرف باشد.

هرگاه کسی به قصد خودکشی خود را مجروح یا مسموم کندیا اعمال دیگر از این قبیل که موجب هلاکت است مرتکب گردد وپس از آن وصیت نماید آن وصیت در صورت هلاکت باطل است وهرگاه اتفاقا منتهی به موت نشد وصیت نافذ خواهد بود.

اگر کسی به موجب وصیت، یک یا چند نفر از ورثه خود رااز ارث محروم کند وصیت مزبور نافذ نیست.

موصی می تواند از وصیت خود رجوع کند.

اگر موصی ثانیا وصیتی برخلاف وصیت اول نماید وصیت دوم صحیح است.

وصیت به صرف مال در امر غیر مشروع باطل است.

موصی به باید ملک موصی باشد و وصیت به مال غیر ولوبا اجازه مالک باطل است.

ممکن است مالی را که هنوز موجود نشده است وصیت نمود.

وصیت به زیاده بر ثلث ترکه، نافذ نیست مگر به اجازه وراث واگر بعض از ورثه اجازه کند فقط نسبت به سهم او نافذ است.

هرگاه موصی به، مال معینی باشد آن مال تقویم می شود اگرقیمت آن بیش از ثلث ترکه باشد مازاد، مال ورثه است مگر اینکه اجازه کند.

میزان ثلث به اعتبار دارایی موصی در حین وفات معین می شود نه به اعتبار دارایی او در حین وصیت.

هرگاه موصی به منافع ملکی باشد دائما یا در مدت معین بطریق ذیل از ثلث اخراج می شود: بدوا عین ملک با منافع آن تقویم می شود سپس ملک مزبور با ملاحظه مسلوب المنفعه بودن درمدت وصیت تقویم شده تفاوت بین دو قیمت از ثلث حساب می شود. اگر موصی به منافع دائمی ملک بوده و بدین جهت عین ملک قیمتی نداشته باشد قیمت ملک باملاحظه منافع از ثلث محسوب می شود.

اگر موصی به کلی باشد تعیین فرد با ورثه است مگر اینکه در وصیت طور دیگر مقرر شده باشد.

اگر موصی به جزءق مشاع ترکه باشد مثل ربع یا ثلث، موصی له با ورثه در همان مقدار از ترکه مشاعا شریک خواهد بود.

اگر موصی زیاده بر ثلث را به ترتیب معینی وصیت به اموری کرده باشد و ورثه زیاده بر ثلث را اجازه نکنند به همان ترتیبی که وصیت کرده است از ترکه خارج می شود تا میزان ثلث و زاید برثلث باطل خواهد شد و اگر وصیت به تمام یکدفعه باشد زیاده ازهمه کسر می شود.

موصی له باید موجود باشد و بتواند مالک چیزی بشود که برای او وصیت شده است.

وصیت برای حمل صحیح است لیکن تملک او منوط است بر اینکه زنده متولد شود.

اگر حمل در نتیجه جرمی سقط شود موصی به به ورثه اومیرسد مگر اینکه جرم مانع ارث باشد.

اگر موصی لهم متعدد و محصور باشند موصی به بین آنهابالسویه تقسیم می شود مگر اینکه موصی طور دیگر مقرر داشته باشد.

موصی می تواند یک یا چند نفر وصی معین نماید، درصورت تعدد، اوصیا باید مجتمعا عمل به وصیت کنند مگر درصورت تصریح به استقلال هر یک.

موصی می تواند چند نفر را به نحو ترتیب، وصی معین کندبه این طریق که اگر اولی فوت کرد دومی وصی باشد و اگر دومی فوت کرد سومی باشد و هکذا.

صغیر رامی توان به اتفاق یک نفرکبیر وصی قرار داد. در این صورت اجرا وصایا با کبیر خواهدبود تاموقع بلوغ و رشد صغیر.

موصی می تواند یک نفر را برای نظارت در عملیات وصی معین نماید. حدود اختیارات ناظر به طریقی خواهد بود که موصی مقرر داشته است یا از قرائن معلوم شود.

وصی نسبت به اموالی که برحسب وصیت در ید اومی باشد حکم امین را دارد و ضامن نمی شود مگر در صورت تعدی و تفریط.

وصی باید بر طبق وصایای موصی رفتار کند والا ضامن ومنعزل است.

غیر از پدر و جد پدری کس دیگر حق ندارد بر صغیر وصی معین کند.