انحصار وراثت و تقسیم تَرَکه
سهم الارث زن دوم بدون فرزند از شوهر
همانطور که قبلا اشاره کردیم و در قانون مدنی نیز به آن استناد شده است، از جمله اشخاصی کا به موجب سبب ارث می برند هریک از زوجین است، و نکته ای که قابل اهمیت است اینست که زوجین دائمی از یکدیگر ارث می برند، سهم الارث زن دوم از شوهر حتی اگر بدون فرزند هم باشد ولی عقد موقت باشد مانع از ارث بردن است. سهم الارث زن دوم در صورت فرزنددار بودن زوج، یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیر منقول اعم از عرصه و اعیان می باشد.اما هنگامی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد، سهم زوجه یک چهارم از کلیه اموال به ترتیب فوق می باشد. نکته بعدی در سهم الارث زن دوم از شوهر اینست که اگر زوجه متعدد باشند همان یک چهارم یا یک هشتم اموال شوهر بدون فرزند بین همه به تساوی تقسیم می شود.
تفاوت تقسیم ترکه و مطالبه سهم الارث
بعد از فوت شخص تمام دارایی و اموال باقی مانده از متوفی ترکه نامیده می شود. با وجود اینکه اموال متوفی قهرا به ورثه منتقل می شود اما این مسیر نیازمند رسیدگی و طی کردن روال اداری مخصوص به خود را دارد، و جزءجزء ترکه بصورت مشاعی در مالکیت کل وراث می باشد. اولین اقدام بعد از فوت شخص گرفتن گواهی انحصار وراثت و تعیین سهم الارث هر یک از ورثه می باشد. بعد از این مرحله اگر غایب یا محجور بین وراث نباشد ورثه می توانند با تنظیم نمودن تقسیم نامه اموال را بین خود بصورت توافقی تقسیم نمایند، مشروط به اینکه اشتباهی صورت نگیرد یا ضرری متوجه شخصی نشود که در این صورت شخصی که در حقش اجحاف شده است می تواند از طریق دادگاه ابطال تقسیم نامه را بنماید. اما اگر یک نفر از ورثه غایب باشد یا محجور بین وراث وجود داشته باشد به دلیل اینکه تقسیم نامه باید توسط کل ورثه امضاء شود، تقسیم اموال بصورت توافقی امکان پذیر نمی باشد و تقسیم باید از طریق دادگاه صورت گیرد. اما تفاوت تقسیم ترکه و مطالبه سهم الارث در این موضوع است که گاها یک نفر از وراث اقدام به دریافت سهم الارث خود می کند و سایر ورثه برای پرداخت و تقسیم سهم الارث همکاری نمی نمایند یا کل ماترک را در تصرف خود دارند در این موارد هریک از وراث می تواند سهم الارث خود را از طریق دادگاه مطالبه نماید.
مدارک مورد نیاز برای انحصار وراثت در شورای حل اختلاف
طرح دادخواست انحصار وراثت در شورای حل اختلاف و تعیین وراث و سهم آن ها، نیازمند ارائه مدارک و رسیدگی در شورای حل اختلاف می باشد که حدودا در انحصار وراثت محدود ۱۰ روز و در نامحدود ۴۰ روز زمان می برد. مدارک مورد نیاز برای انحصار وراثت در شورای حل اختلاف به شرح ذیل می باشد: ۱-اصل و کپی تمام صفحات کارت ملی و شناسنامه متوفی و همسر ۲- اصل و کپی صفحه اول کارت ملی و شناسنامه وراث ۳- عقدنامه همسر ۴- گواهی فوت متوفی ۵- استشهادیه تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی که توسط سه نفر شهود گواهی امضاء شده باشد ۶- اظهارنامه مالیات بر ارث برای متوفیان قبل از سال ۹۵
ارث مرد بدون فرزند
ارثی که به واسطه ازدواج منتقل می شود را ارث به موجب سبب می گویند. اما ارثی که به واسطه نسب و هم خونی منتقل می شود را نسبی گویند. حال در پاسخ به این سوال که ارث مرد بدون فرزند چقدر است و چه شرایطی دارد عنوان میکنیم که در طبقه اول ورثه شامل پدر، مادر، همسر و اولاد و اولاد اولاد می شود، اما اگر زن فوت نماید و زن و شوهر فرزندی نداشته باشند، یعنی حتی اگر زن سابقا هم ازدواج کرده باشد و فرزندی نداشته باشد در آن صورت ارث مرد بدون فرزند یک دوم از اموال زن می باشد و مابقی ارث به سایر وراث می رسد، اگر پدر و مادر زن زنده باشند به آنها میرسد و در غیر اینصورت ارث زن بدون فرزند به طبقه دوم منتقل می شود.
تا چه میزان از اموال را می توان وصیت کرد
آگاهی شخص در هنگام تنظیم وصیت نامه در وصیت تملیکی از موارد مهم وصیتنامه می باشد که تا چه میزان از اموال را می توان وصیت کرد، بعنوان مثال زمانی که شخص کل اموال خود را برای بعد از فوتش به دیگری مجانا تملیک می نماید، هرچند که غیر نافذ است ولی باطل نیست، اما این موضوع که تا چه میزان از اموال را می توان وصیت کرد به دلیل ضرر رساندن به حقوق سایر ورثه با قبول ورثه قابل اجرا بوده و در غیر اینصورت قابل رد می باشد.
وصیت زاید بر ثلث
معمولا اشخاص در زمان حیات خود نسبت به موارد خاصی وصیت می نمایند. با نگاهی به آیات و روایات متعدد در قرآن و احادیث مختلف به مستحب بودن وصیت پی میبریم. هر شخصی اختیار دارد نسبت به ثلث که زاید بر اموال او نباشد، از مالش برای خود وصیت نماید، که بعد از فوت به مصرف معینی برسد یا دیون مالی و واجبات مانند خمس ، زکات، نماز و روزه از آن پرداخت شود. اما این وصیت بر ثلث نباید بیشتر از یک سوم اموال یا همان وصیت زاید بر ثلث باشد، چون در اینصورت به ضرر سایر وراث است. اما به این نکته نیز باید اشاره کرد که در وصیت زاید بر ثلث ورثه می توانند به اختیار خود آن وصیت را قبول نمایند، و هر کس نسبت به سهم الارث خود میتواند وصیت زاید بر ثلث را قبول نماید و از سهم خود به وصیت زاید بر ثلث عمل نماید.
یک سوم اموال یا ثلث دارایی
به موجب قانون مدنی وصیت به دو شکل تعریف شده است.در وصیت تملیکی زمانی که شخصی برای بعد از فوتش مال خود را بعنوان یک سوم اموال یا ثلث دارایی به شخص دیگری مجانا تملیک میکند. ناگفته نماند که شخص نمی تواند به ضرر سایرورثه بیشتر از یک سوم اموال یا دارایی خود را وصیت کند. و اگر بیشتر از یک سوم اموال یا ثلث دارایی را وصیت نماید نافد نمی باشد، وصیت عهدی نیز ممکن است شخص برای بعد از فوتش کسی را برای انجام امور خاصی مامور نماید.
ارث خواهر به کی میرسه
بعد از فوت شخص تمام دارایی و دیون و تعهدات به بازماندگانی که جزو ورثه نیز محسوب می شوند، به ارث میرسد. ارث خواهر هم به همین شکل به وراث قانونی که در انحصار وراثت تعیین شده اند منتقل می گردد. وراث به سه طبقه تقسیم می شوند، که پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد و همسر در اولویت هستند و تا زمانی که حتی یکنفر در طبقه اول ( البته بجزء همسر) زنده باشند، ارث خواهر به طبقه بعدی نمی رسد. ولی معمولا پیش می آید که متوفی در طبقه اول وارثی ندارد یا فقط همسر او وارث است، در اینجا ارث خواهر به اجداد و خواهر و برادر او و یا فرزندان آنان می رسد. برای تعیین میزان ارث خواهر ابتدا باید گواهی انحصار وراثت اخذ نمود تا مشخص شود چه کسانی جزو ورثه هستند و میزان ارث خواهر چقدر است.
مالیات بر ارث خواهر مجرد
مطابق قانون مالیاتهای مستقیم در خصوص مالیات بر ارث، مالیات خواهر مجرد به دو مرحله تقسیم شده است، اشخاصی که قبل از سال ۹۵ و بعد از سال۹۵ فوت شده اند، اگر تاریخ فوت خواهر مجرد به قبل از ۱۳۹۵/۱/۱ برگردد، مالیات بر ارث خواهر مجرد باید ظرف ۶ ماه پرداخت گردد، در غیر اینصورت به آن جریمه تعلق می گیرد، البته برای صادر شدن گواهی انحصار وراثت خواهر مجردی که قبل از سال ۹۵ فوت کرده باشد، گواهی مالیات بر ارث برای تشکیل پرونده الزامی می باشد البته میتوان فقط با تشکیل پرونده و دادناظهارنامه موقتا گواهی مالیات بر ارث را درخواست داد و به شورای حل اختلاف جهت صدور انحصار وراثت تقدیم کرد. و بعد از صدور انحصار وراثت اگر متوفی دارایی داشته باشد و وراث قصد فروش آن را دارند، وراث باید مالیات آن را پرداخت نمایند. اما زمانی که خواهر مجرد بعد از ۱۳۹۵/۱/۱ فوت کرده باشد، جریمه ای به دارایی خواهر بابت مالیات بر ارث تعلق نمیگیرد و وراث می توانند هر زمانی که خواستند، انحصار وراثت خواهر مجرد را اخذ نمایند و اما نکته مهم برای صدور گواهی انحصار وراثت دیگر نیازی به گواهی مالیات بر ارث خواهر مجرد ندارد.
