فصل سوم ـ برنامههای فرهنگی، اصلاحی و تربیتی
ماده۷۹
سازمان مکلف است ترتیبی اتخاذ کند که هر طبقه از زندان یان و مددجویان بر اساس اصول طبقهبندی و با توجه به برنامههای اصلاحی و تربیتی مدون، از دورههای آموزشی تخصصی و تفکیکی و برنامههای متنوع فرهنگی و تربیتی از قبیل آموزشهای رسمی و غیر رسمی علمی، فرهنگی، مذهبی، ورزشی و هنری و مانند آن به صورت داوطلبانه برخوردار شوند. در هر مؤسسه مجموعه اقدامات و برنامههای تفصیلی اصلاحی و تربیتی مختص هر طبقه که تعیینکننده رفتارهای مطلوب آنان است، بر اساس «منشاهای ارتکاب جرم» که در پرونده وضعیت زندان ی، شناسایی شده، مبتنی بر اصول علمی و با هدف رفع یا تعدیل این منشاها و با در نظر گرفتن طول مدت اقامت زندان یان در مؤسسه و دیگر اوضاع و احوال مؤثر، توسط کمیته تخصصی اصلاح و تربیت (موضوع تبصره یک ماده۲۷ این آییننامه)، تصویب و جهت اجرا به رئیس مؤسسه اعلام میگردد. رئیس مؤسسه شرایط مناسب برای انجام این برنامهها را فراهم میکند و بر اجرای صحیح آن از طریق واحد اصلاح و تربیت مؤسسه، نظارت دارد. کمیته میتواند به درخواست هر یک از زندان یان یا مددکاران، با بررسی میزان اثرگذاری برنامههای اصلاحی، نسبت به بازنگری در برنامهها، اتخاذ تصمیم نماید.
تبصره ـ معاون سلامت، اصلاح و تربیت سازمان مکلف است فهرست عناوین، سرفصلها و تقویم اجرایی انواع برنامههای اصلاحی، تربیتی، آموزشی، فرهنگی، هنری و ورزشی قابل اجرا، حسب مورد در بخشهای مختلف مؤسسه یا برای طبقات متنوع زندان یان را سالانه، تهیه و به مؤسسههای کیفری سراسر کشور ابلاغ و برحسن اجرای آن نظارت کند.
ماده۸۰
کلیه فعالیتهای زندان ی در برنامههای روزانه مؤسسه از جمله انجام تکالیف، مشارکت در اشتغال یا در بخش خدمات مؤسسه و نیز مشارکت وی در برنامههای اصلاحی و تربیتی در پرونده رفتاری وی ثبت میگردد. در پرونده رفتاری زندان ی، در ازای میزان مشارکت وی در اشتغال مولد یا مشارکت در بخش خدمات عام المنفعه مؤسسه، علاوه بر دستمزد پرداختی در اشتغال مولد، به زندان ی «امتیاز رفاهی» نیز تعلق میگیرد و در ازای انجام تکالیف و مشارکت در اجرای برنامههای اصلاحی و تربیتی، به زندان ی «نمره اعتباری» اعطاء میگردد.
تبصره۱ـ بهرهمندی زندان ی از امور رفاهی فوقالعاده در مؤسسه (بیشتر از حقوق اولیه هر زندان ی، نظیر: افزایش سقف اعتباری کارت بانکی، افزایش دفعات تماس تلفنی یا ملاقات تصویری (الکترونیکی)، فراهم شدن امکان خرید اقلام رفاهی خاص از فروشگاه مؤسسه ) و امکان بهرهمندی وی از خدمات آموزشی و فرهنگی فوقالعاده، تنها از طریق مصرف «امتیاز رفاهی»، امکانپذیر است.
تبصره۲ـ بهرهمندی زندان ی از ارفاقهای قانونی مانند مرخصی، انتقال به زندان نیمه باز، اعزام به کار در خارج از زندان (رای باز یا مرکز حرفه آموزی و اشتغال)، ملاقات حضوری یا خصوصی، نظام نیمهآزادی، آزادی مشروط، آزادی تحت نظارت سامانههای الکترونیکی و خدمات پس از خروج، بر اساس «درجه اعتباری» کسب شده خواهد بود. زندان یان متناسب با نمره اعتباری مکتسبه، به چهار درجه “ضعیف، متوسط، خوب و عالی” تقسیم میشوند.
تبصره۳ـ احصاء و ثبت فعالیتهای زندان ی و اعطای امتیاز و نمره اعتباری در پرونده رفتاری وی، حتی المقدور با بهرهگیری از سیستمهای هوشمند و فناوریهای نوین و با حداقل مداخله و اعمال سلیقه انسانی در سامانه سجازا ثبت و اعمال میگردد.
تبصره۴ـ پول، امتیاز و نمره اعتباری، قابل تبدیل به یکدیگر نیست. در هر مؤسسه تا زمانی که زیر ساختهای اجرایی و سامانه لازم برای اشتغال و خدمات عامالمنفعه متناسب با تعداد زندان یان متقاضی فراهم نشده است، سطح برخورداری زندان یان از امور رفاهی، تابع نمره اعتباری است.
تبصره۵ ـ دستورالعمل اجرایی سازکار ثبت رفتارهای زندان ی در پرونده رفتاری و ارزیابی مجدد شخصیت زندان ی در مقاطع زمانی مختلف و اعطای درجه اعتباری و همچنین نحوه کسب و مصرف امتیاز رفاهی و کیفیت تاثیر آنها در برخورداری زندان ی از امور مالی و رفاهی و ارفاقهای قانونی، با رعایت اصل شفافیت، عدالت و با اجتناب از هرگونه زمینههای تبانی، تبعیض و فساد، ظرف مدت شش ماه پس از لازمالاجرا شدن این آییننامه توسط «معاونت سلامت،اصلاح و تربیت» تهیه و به تصویب رئیس سازمان میرسد.
ماده۸۱
رئیس مؤسسه در اجرای برنامههای فرهنگی و تربیتی برای زندان یان، دورههای مذهبی در رشتههایی از قبیل آموزش نماز، ترویج و اقامه آن، آموزشهای قرآنی (با ترجیح رویکرد درک مفاهیم و تفسیر)، اخلاق، احکام، اعتقادات و معارف اسلامی، نهجالبلاغه و سبک زندگی اسلامی و دورههای مهارتهای اساسی زندگی از قبیل پیش گیری از آسیبهای اجتماعی(از جمله اعتیاد)، برنامههای روانشناسی و مشاوره (بهویژه در حوزه مهارتهای اجتماعی وخانوادگی ) را در اولویت قرار میدهد. اجرای سیاست برونسپاری و استفاده از ظرفیت نهادهای مختلف مانند سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان نظام روانشناسی و مشاوره، مؤسسات و کلینیکهای تخصصی بخش خصوصی و نهادهای مردمی در این راستا بلامانع است. روحانیون، مدرسان و مربیان معرفیشده از سوی این نهادها پس از تایید صلاحیت توسط واحدهای اصلاح و تربیت و حفاظت و اطلاعات مؤسسه، با نظر رئیس مؤسسه پذیرفته میشوند.
ماده۸۲
در هر مؤسسه، ائمه جماعات و مربیان مذهبی جهت اقامه نماز جماعت و برگزاری دورههای آموزش مذهبی، با همکاری نهادهای فرهنگی از قبیل حوزههای علمیه، مراکز تربیت مربی و اعزام روحانی، حضور مییابند.
ماده۸۳
دفتر امور فرهنگی و تربیتی سازمان فهرست نشریهها و مجلهها و محصولات آموزشی، فرهنگی، هنری و ورزشی مجاز جهت استفاده زندان یان را سالانه تهیه و ابلاغ میکند. مسؤول واحد اصلاح و تربیت مؤسسه ضمن نظارت بر این موضوع، اقلام مذکور را تهیه و به صورت رایگان در اختیار زندان یان قرار میدهد.
ماده۸۴
رئیس مؤسسه مکلف است نسبت به راهاندازی سیمای زندان یا واحد سمعی و بصری تحت نظر واحد اصلاح و تربیت یا واحد فرهنگی اقدام و از این طریق نسبت به تولید برنامه و نمایش فعالیتهای فرهنگی، آموزشی، ورزشی و هنری زندان یان و تهیه و نمایش انواع فیلمهای آموزنده و اخلاقی در همه بخشها و بندهای مؤسسه اقدام کند.
ماده۸۵
اجرای برنامههای علمی، ورزشی، هنری و ادبی توسط زندان یان با رعایت مقررات حاکم و با نظارت و هماهنگی واحد اصلاح و تربیت یا واحد فرهنگی مؤسسه، مجاز است.
ماده۸۶
به پیشنهاد رئیس مؤسسه و پس از موافقت مدیرکل زندان های استان، شرکت گروهی زندان یان داوطلبی که دارای درجه اعتباری لازم باشند، در برنامه اصلاحی و تربیتی معین در خارج از مؤسسه، از جمله سفرهای زیارتی، آموزشی، ورزشی و یا اردوهای جهادی و عامالمنفعه، در صورت موافقت شورای طبقهبندی و تودیع تامین نزد قاضی اجرا، حداکثر به مدت یک ماه بلامانع است.
ماده۸۷
زندان یان اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران میتوانند یک جلد کتاب مقدس خود را در اختیار داشته باشند. حضور نماینده اقلیتهای دینی و مذهبی در مؤسسه جهت هدایت و ارشاد، به درخواست زندان ی و موافقت رئیس و مسؤول حفاظت و اطلاعات مؤسسه با رعایت قوانین و مقررات سازمان امکانپذیر است.
ماده۸۸
سازمان مکلف است زمینه سوادآموزی و ادامه تحصیل زندان یان حسب مورد در مقاطع ابتدایی، متوسطه و عالی را مطابق قوانین جاری کشور و امکانات سازمانها و وزارتخانههای مربوط فراهم کند. شرکت افراد دارای سن کمتر از هجده سال تمام شمسی در مقاطع تحصیلی متوسطه و پایینتر و همچنین افراد بیسواد کمتر از شصت سال سن در آموزشهای رسمی کلاسهای نهضت سوادآموزی الزامی است. عدم مشارکت در این دورهها موجب محرومیت از کسب امتیازهای مقرر در این آییننـامه میشود.
ماده۸۹
مطابق اصل سیام قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و بند «ج» ماده ۳۸ قانون احکام دائمی برنامههای توسعه کشور مصوب ۱۳۹۵ و آییننـامه اجرایی آن، سازمان با همکاری وزارت آموزش و پرورش، سازمان نهضت سوادآموزی و سازمان آموزش فنی و حرفهای کشور، امکانات لازم را جهت سوادآموزی و ادامه تحصیل و حرفهآموزی، همانند دیگر افراد جامعه برای زندان یان و مددجویان فراهم میکند. مدرسان و مربیان مدارس، آموزشگاههای علمی، فنی و حرفهای، کار و دانش و کلاسهای نهضت سوادآموزی توسط مراجع مربوط، جهت تدریس به مؤسسه معرفی میشوند. پس از تایید واحد اصلاح و تربیت و حفاظت و اطلاعات مؤسسه، تردد این افراد و عوامل اجرایی مراجع مذکور به داخل مؤسسه جهت تدریس مجاز است.
ماده۹۰
وزارتخانههای آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، سازمان نهضت سوادآموزی و سازمان فنی و حرفهای کشور بر اساس برنامه رسمی خود و با هماهنگی و همکاری مسؤولان مؤسسه، آزمونهای مقطعی و سالانه مربوط را در مؤسسه برگزار میکنند و در صورت موفقیت، گواهینامه رسمی بدون ذکر محل تشکیل دوره و زندان ی بودن فرد صادر و به وی اعطا میشود. تردد عوامل اجرایی برگزاری آزمونهای مصوب به داخل مؤسسه پس از تایید واحد اصلاح و تربیت و حفاظت و اطلاعات آن مؤسسه مجاز است.
ماده۹۱
چنانچه زندان ی مایل به شرکت در آزمونی است که امکان برگزاری آن در داخل مؤسسه وجود ندارد، تنها میتواند در محدوده ضوابط مرخصی و یا اعزام تحتالحفظ با دستور مرجع قضایی اقدام کند .
ماده۹۲
سازمان در تمام مؤسسههای تابعه، با رعایت اصول معماری ایرانی ـ اسلامی، مکان مناسب قابل دسترس، جاذب و درخور شانی را به عنوان نمازخانه احداث مینماید.
ماده۹۳
تامین هزینههای مربوط به تحصیلات عالی، فعالیتهای ورزشی یا هنری فوقالعاده و اشتغال خویشفرما بر عهده زندان ی است. مدیرکل زندان های استان و رئیس مؤسسه میتوانند زندان یان نیازمند را در راستای تامین ملزومات، تجهیزات و هزینههای متعلقه، حمایت کنند.
ماده۹۴
رئیس مؤسسه با جذب کمک و همکاری وزارتخانهها، سازمانها، نهادهای عمومی غیر دولتی و تشکلهای مردمنهاد با رعایت استانداردهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، با توجه به تعداد زندان یان، کتابخانه مجهزی حاوی کتابهای حقوقی، مجموعه قوانین، علمی، مذهبی، اخلاقی، داستانی، ادبی، هنری، ورزشی و فنی را جهت استفاده زندان یان و مددجویان تاسیس میکند. زندان یان میتوانند در ساعات مقرر در کتابخانه مطالعه کنند و یا کتاب به امانت گیرند. تعامل با نهاد کتابخانههای عمومی جهت تحت پوشش قرار دادن کتابخانه مؤسسه اصلاح وتربیت و انجام کتابداری، بهروزرسانی و تهیه کتابهای جدید برای کتابخانه یا نسخ الکترونیکی آنها را بر عهده واحد اصلاح و تربیت مؤسسه است.
ماده۹۵
سازمان مکلف است با همکاری وزارت ورزش و جوانان و فدراسیونهای ورزشی و دیگر سازمانهای ذیربط و در صورت امکان با جذب کمک نهادها و مؤسسههای عمومی غیر دولتی، نهادهای مردمی یا خیرین، سالنهای ورزشی را راهاندازی و گسترش دهد و امکانات، تجهیزات و ملزومات ضروری ورزشی را تهیه و مربیان ورزشی را بهکار گیرد.
ماده۹۶
اعزام زندان یان برای شرکت در مسابقات علمی، فرهنگی، هنری و ورزشی خارج از مؤسسه در چارچوب سیاستهای ابلاغی سازمان با تایید شورای طبقهبندی و قاضی اجرا و نیز اخذ تامین مناسب انجام میگیرد و در صورت عجز محکوم از تودیع تامین مناسب، اعزام با موافقت قاضی اجرا و تحت الحفظ مامورین یگان حفاظت مؤسسه به عمل میآید. اعزام زندان یان تحت قرار مستلزم اخذ موافقت مقام قضایی مربوط است.