اظهار نامه

اظهار نامه به تعبیری پیش درآمد مطالبه ی حق است، به دو ماده ی ۱۵۶ و ۱۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی به شرح زیر توجه نمایید:

ماده ی ۱۵۶: ((هر کس می تواند قبل از تقدیم دادخواست حق خود را به وسیله ی اظهار نامه از دیگری مطالبه نماید. مشروط بر اینکه موعد مطالبه رسیده باشد. به طور کلی هر کس حق دارد اظهاراتی که راجع به معاملات و تعهدات خود با دیگری است و بخواهد به طور رسمی به وی برساند ضمن اظهار نامه به طرف ابلاغ نماید. اظهار نامه توسط اداره ی ثبت و اسناد و املاک کشور یا دفتر دادگاه ابلاغ می شود.))

تبصره- (( اداره ی ثبت اسناد و دفاتر دادگاه ها می توانند از ابلاغ اظهار نامه هایی که حاوی مطالب خلاف اخلاق و خارج از نزاکت باشد خودداری نمایند.))

ماده ی ۱۵۷: (( در صورتی که  اظهار نامه مشعر به تسلیم چیزی یا وجه، مال و یا سندی از طرف اظهار کننده به مخاطب باشد باید آن چیز، وجه، مال و یا سند در هنگام تسلیم اظهار نامه به مرجع ابلاغ تحت نظر و حفاظت آن مرجع قرار گیرد‌. مگر آنکه در موقع تعهد محل و ترتیب دیگری را تعیین کرده باشند.))

وقتی می خواهیم چیزی را به طور رسمی به کسی بگوییم، به نحوی که بعداً بتوانیم ثابت کنیم که مطلب مورد نظر را به او گفته ایم، از اظهار نامه استفاده می کنیم. همچنین وقتی می خواهیم چیزی را به کسی بدهیم و او حاضر نیست آن را بگیرد از طریق ارسال اظهار نامه به او تسلیم می کنیم. گاهی به موجب قانون دادن اظهار نامه – در بعضی امور – لازم است.

نکاتی که در تنظیم اظهار نامه باید به آنها توجه شود:

الف: کلمات و الفاظ رکیک به کار نبرید.

ب: مطالبی که می تواند افترا و اشاعه اکاذیب تلقی شود در اظهار نامه نیاید. بعنوان مثال وقتی طلب خود را از کسی مطالبه می کنید ننویسید:

«شما که فردی دزد و کلاهبردار هستید از تادیه دین خود به اینجانب خودداری می کنید...»

یا به مستاجر خود که تخلیه ی ملک را از او مطالبه می کنید ننویسید:

«...ملک اینجانب را به عشر تکده و محل تردّد و رفت و آمد افراد معلوم الحال و ضد انقلابی تبدیل کرده اید...!»

ج: مطلب را در حداقل کلمات و جملات و بدون حواشی بیان کنید‌.

د: در به کار بردن الفاظ دقیق و توجه داشته باشید که گاهی اشتباه در به کار بردن فقط یک کلمه می تواند ضرر بسیار بزرگی وارد کند.

مثلاً وقتی دکانی را به طور امانی به کسی داده اید و قصدتان فقط کمک به او به مدت محدود بوده و پولی از او نگرفته اید (و قرار هم نبوده بگیرید) اگر بنویسید: «... شما نه تنها خیانت در امانت کرده اید و محل امانی را پس نمیدهید بلکه از بدو تصرف تا کنون اجاره بها را هم پرداخت نکرده اید...». زیرا از یک سو به علت «افترا» و «اشاعه ی اکاذیب» قابل تعقیب خواهید بود و از دیگر سو به وجود رابطه ی استیجاری با طرف در محل کسب اقرار کرده اید و در نتیجه برای او حق کسب و پیشه و تجارت قائل شده اید. خلاصه اینکه دیگر نخواهید توانست ملک را تخلیه کنید مگر در صورت وجود شرایط خاص و با پرداخت حق کسب و پیشه و تجارت و این زیان عظیم فقط ناشی از کاربرد غلط کلمه ی «اجاره بها» به جای «اجرت المثل» است که البته در مساله مفروض حتی استفاده از کلمه ی اجرت المثل هم قابل توصیه نیست.

ه: در پایان اظهار نامه بدون توضیح زیاد تصریح کنید که ارسال آن -در صورت عدم همکاری طرف- «اقدامات قانونی مقتضی» در پی دارد و کلیه ی خسارات هم از طرف وصول خواهد شد. 

و: گاه ممکن است بخواهید همراه اظهار نامه سند یا مدرک یا موردی را برای طرف بفرستید و به او تحویل دهید. در این حالت باید این مطالب را در اظهار نامه تصریح کنید. مثلاً:

«...چک بانکی شماره ی ..... بانک..... به مبلغ..... ریال منضماً به این اظهار نامه ارسال می شود.....».

ز: گاه ممکن است موضوع اظهار نامه تحویل دادن چیز یا چیزهایی باشد که ضمیمه کردن آن ها میسر نیست. در این حالت باید این اشیا در محلی تحت نظر مسئول دفتر اظهار نامه مربوط گذارده و مراتب ضمن اظهار نامه به طرف ابلاغ شود. مثلاً «... ماشین آلات مورد قرارداد در پارکینگ ... واقع در ... تحت نظر دفتر اظهار نامه مجتمع قضایی .... گذارده شده است. مراتب بدین وسیله ابلاغ می شود تا با مراجعه به مقام مذکور نسبت به تحویل گرفتن آنها اقدام نمایید.»

ممکن است مسئول اداری دفتر اظهار نامه به علت نادر بودن این گونه موارد و عدم آگاهی از حکم قانونی از پذیرفتن این اظهار نامه ها سر باز زند. در این موارد با مراجعه به سرپرست مجتمع و تبیین موضوع از جهت حقوقی و قضایی باید موجبات ثبت اظهار نامه و انجام کار را فراهم کرد.

مراحل ارسال اظهار نامه

الف: تهیه ی برگ اظهار نامه از اوراق فروشی مجتمع قضایی (برای یک نفر مخاطب سه نسخه و برای هر نفر اضافی یک نسخه اضافی) 

ب: نوشتن متن اظهار نامه

ج: تمبر زدن اظهار نامه در تمبر فروشی مجتمع قضایی

د: تسلیم اظهار نامه به دفتر مجتمع قضایی و دریافت رسید آن

پاسخ اظهار نامه

آیا وقتی اظهار نامه ای برای ما ارسال و ابلاغ می شود حتما باید به آن جواب داد؟ پاسخ منفی است. زیرا به همان دلایلی که ارسال اظهار نامه را -جز در مواردی که به حکم قانون لازم است- صلاح نیست (قبلاً ذکر شد)، پاسخ دادن به اظهار نامه هم جایز نخواهد بود. البته احتیاط حکم می کند به منظور احتراز از برخی عواقب احتمالی ناخوشایند (که در اینجا بحث تفصیلی از آنها موجبی ندارد)، پس از خواندن دقیق اظهار نامه و اگاهی از مفاد آن، در ستون پاسخ بنویسید «تکذیب می شود».

تفاوت اظهارنامه قضایی و دادخواست

اظهارنامه قضایی از جمله ابزار ها و امکاناتی است که قانون گذار در اختیار افراد گذاشته تا بدون نیاز به طرح دعوی در محاکم اقدام به اعلام اراده و درخواست خویش به طرف مقابل نموده و در صورت امکان مسائل فی مابین را حل و فصل نمایند. به عبارتی اظهارنامه صرفا یک نامه قضایی است و جنبه اعلامی دارد. اما گاه پیش می آید که افراد قادر به حل و فصل مسائل به شکل مسالمت آمیز نبوده و نیاز به آرای محاکم جهت فیصله مساله فی مابین دارند که در این صورت می توانند اقدام به ارسال دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نمایند. در ادامه به بیان تفاوت اظهارنامه و دادخواست می پردازیم که عبارتند از:

در دادخواست رعایت تشریفات دادرسی الزامی است حال اینکه در اظهارنامه اینگونه نیست.

در ارسال دادخواست نیاز به پرداخت هزینه دادرسی است حال اینکه در اظهار نامه فرد صرفا هزینه ارسال آن از طریق دفاتر را می پردازد.

دادخواست نوعی شکایت است که منجر به ایجاد پرونده و صدور رای می گردد، ولی اظهار نامه صرفا جنبه اعلام اراده و اخطار دارد.

شرط ارسال اظهار نامه قضایی

بنابر ماده ۱۵۶ آیین دادرسی مدنی هر کس می تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهار نامه از دیگری مطالبه نماید، مشروط به اینکه موعد مطالبه فرا رسیده باشد.

ثبت اظهار نامه از سه طریق امکان پذیر است:

۱. درگاه خدمات الکترونیک قضایی

شخص اظهار کننده پس از ورود به درگاه خدمات الکترونیک قضایی (adliran.ir) اطلاعات اولیه را تکمیل نموده و پس از ثبت اولیه و دریافت کد رهگیری برای ادامه فرایند به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه می ‌کند.

۲. دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

شخص با همراه داشتن مدارک مورد نیاز به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه می ‌کند و متصدی دفتر، پس از وارد کردن اطلاعات اولیه اظهار نامه را ثبت و کد رهگیری دریافت می‌ نماید. در هر دو حالت متصدی دفتر پس از وارد کردن کد رهگیری ارائه شده از سوی سامانه و احراز هویت شخص، هزینه مربوطه را به صورت الکترونیک از وی دریافت می‌ کند.

 سپس از اظهار نامه ثبت شده چاپ تهیه نموده و به تأیید شخص می رساند و در پایان رسیدی مبنی بر ثبت اظهار نامه در دفتر خدمات الکترونیک قضایی به متقاضی ارائه می‌ کند که کد رهگیری ثبت اظهار نامه برای پیگیری اظهار نامه در همین رسید درج می‌ شود.

3. مراجعه مستقیم به دادگستری

با مراجعه مستقیم به دادگستری این امر میسر می باشد.

نکته: اظهار نامه به صورت کاغذی و در فرم های چاپی مخصوص دیگر کاربردی ندارند و به صورت الکترونیک می باشند.

مواردی که قانوناً یا عملاً ارسال اظهار نامه برای طرف مقابل لازم است:

الف: مواد ۲۸۴ و ۲۸۵ قانون تجارت با قید توجه به رای وحدت رویه ردیف شماره ۱۲ مورخ ۱۱/۷/۱۳۴۱ هیات عمومی دیوان عالی کشور

ب: ماده ی ۱۷۱ ق. آ. د. م

ج: مواد ۴۵۹ و ۴۶۰ ق. آ. د. م

د: ماده ی ۱۳ قانون روابط موجر و مستاجر سال ۱۳۵۶

ه: بند ۹ و تبصره ی یک ماده ی ۱۴ قانون روابط موجر و مستاجر سال ۱۳۵۶

و: ماده ی ۱۲۹ قانون تجارت

ز: ماده ی ۵۲۲ ق. آ. د. م

ح: مواد ۲۴۶ و ۲۴۷ قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب ۲۴/۱۲/۱۳۴۷

مواد ۲۹۷ و ۲۹۸ قانون تجارت:

1- ماده ی واحده ی قانون مطالبه دیون عادی مصوب ۱۳۳۹

2- ماده ی ۱۰ مکرّر الحاقی به قانون تملک آپارتمان ها مصوب ۱۳۵۱

3- ماده ی یک قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر مصوب ۱۳۰۸