فصل پنجم: مالکین کشتی، حدود مسئولیت و تعهدات آنها

مسئولیت مالک کشتی

‌مالک کشتی شخصاً مسئول اعمال و تعهدات و قصور و خطاهای خود و نیز مسئول عملیات فرمانده و قراردادهائی استکه وی ضمن انجام وظائف‌خود منعقد میکند. ‌مالک کشتی همچنین مسئول عملیات کارکنان کشتی و مأموران مجازیکه از طرف او بخدمت در کشتی گمارده شده‌اند خواهد بود.

مدیر عامل – تجهیزکننده

‌الف – در موردیکه کشتی بچند شریک تعلق داشته باشد شرکاء میتوانند یکنفر را برای اداره امور کشتی بعنوان مدیر عامل تعیین نمایند

ب – مالک یا شرکاء کشتی میتوانند یک یا چند نفر را برای تجهیز کردن کشتی (‌از قبیل تهیه کارکنان و تدارک خواربار – سوخت و کلیه مایحتاج‌کشتی و غیره) بعنوان تجهیزکننده تعیین نمایند.

ج – مدیر عامل و تجهیزکننده ممکن است مالک کشتی نیز باشد.

‌د – تجهیزکننده‌ایکه خود نیز از جمله مالکین کشتی است و یا از طرف آنها سمت نمایندگی دارد میتواند راجع بمسائل مربوط به تجهیزات و‌حرکت کشتی بعنوان نماینده قانونی آنها در مراجع صلاحیتدار رسمی و دادگاهها حضور بهمرساند.

اخذ تصمیمات شرکاء کشتی

‌در صورتیکه کشتی بچند نفر شریک تعلق داشته باشد تصمیمات نسبت بمسائلی که مربوط بمنافع مشترک مالکین است و همچنین نسبت به‌انتخاب مدیر عامل و تجهیزکننده با رأی حداقل نصف بعلاوه یک مجموع سهام اتخاذ میگردد.

استرداد سهم مالکی که فرمانده کشتی میباشد

‌چنانچه فرمانده کشتی در مالکیت کشتی شریک باشد و بخدمت او خاتمه داده شود حق دارد سهام و حقوق خود را واگذار کند و بهای آن را از سایر‌مالکین دریافت دارد. در صورت اختلاف بها سهام وی از طرف کارشناسانیکه توسط طرفین و یا توسط دادگاه انتخاب شده‌اند معین خواهد گردید.

عزل فرمانده

‌در صورت نبودن قرارداد خاص مالک کشتی میتواند در هر موقع بخدمت فرمانده خاتمه دهد.

تعهدات مستأجر کشتی

‌در صورتیکه مستأجر کشتی هزینه کارکنان خواربار و اداره امور کشتی و دریا نوردی را شخصاً بعهده گرفته باشد از نظر مسئولیت‌های مربوط بمالک کشتی در حکم مالک کشتی است.

حدود مسئولیت

1) مالک کشتی دریاپیما میتواند در مورد مطالبات ناشی از هر یک از حوادث مذکور در ذیل، مسئولیت خود را بمیزان مقرر در مادۀ 77 این‌قانون محدود کندمگر آنکه حوادثی که موجب ایجاد چنین خساراتی شده بر اثر تقصیر مالک کشتی بوجود آمده باشد.

الف – تلفات جانی یا صدمات بدنی بهر شخصیکه برای سفر در کشتی سوار شده است و نیز از بین رفتن و خسارات وارده به اموالیکه در کشتی‌حمل میشود.

ب – تلفات جانی یا صدمات بدنی وارده بهر شخص دیگر (‌خواه در خشکی خواه در آب) و همچنین فقدان یا خسارات وارده بهر گونه مال‌دیگر یا تضییع هر گونه حقی که در نتیجه عمل یا خطا یا غفلت اشخاصیکه در کشتی یا خارج آن هستند و مالک کشتی مسئول عمل یا خطا یا غفلت‌چنین اشخاصی است بوجود آید مشروط بر آنکه عمل یا خطا یا غفلت اشخاص اخیر مربوط به عملیات ناشی از دریانوردی و یا اداره امور کشتی یا‌بارگیری یا حمل و یا تخلیه بار و سوار کردن و حمل و پیاده کردن مسافرین باشد.

2) ‌خسارت بدنی عبارت است از خسارت ناشی از تلفات جانی و صدمات بدنی وارده به اشخاص و ‌خسارت مالی عبارت است از هر یک از‌خسارات دیگری که در بند (1) این ماده ذکر شده است.

3) در موارد مصرح در بند 1 این ماده حق تحدید مسئولیت برای مالک کشتی محفوظ است ولو آنکه مسئولیت وی ناشی از مالکیت کشتی یا‌تصرف یا حفاظت یا نظارت بر آن باشد بدون اینکه اثبات خطای او یا اشخاصیکه مسئولیت آنان را عهده‌دار است لازم باشد.

4) مقررات این ماده شامل موارد ذیل نیست:

الف – مطالبات مربوط به نجات کشتی و خسارات مشترک دریائی.

ب – مطالبات فرمانده یا کارکنان کشتی و یا هر یک از نمایندگان مالک کشتی که در کشتی باشند و یا مأموران مجاز مالک کشتی که وظائف آنها‌مربوط بکشتی است و همچنین مطالبات وراث یا نمایندگان یا اشخاصیکه تحت تکفل آنها هستند مشروط به این که بموجب قانونیکه ناظر بقرار‌داد استخدامی آنها با مالک کشتی است مالک کشتی مجاز نباشد مسئولیت خود را نسبت به این قبیل دعاوی محدود نماید و یا بموجب قانون مذکور‌فقط بتواند مسئولیت خود را تا میزانی بیش از آنچه در ماده 77 این فصل مقرر شده است محدود سازد.

5) هر گاه مالک کشتی محق باشد علیه مدعی نسبت بهمان حادثه اقامه دعوی نماید دعاوی هر یک از طرفین بطور تهاتر حل و فصل خواهد‌شد و مقررات این فصل فقط نسبت بمازاد احتمالی قابل اجراء خواهد بود.

6) قانون دادگاه مرجع رسیدگی معین خواهد کرد چه کسی باید ثابت کند که علت حادثه موجد ادعا بر اثر فعل یا تقصیر مالک کشتی بوده یا نبوده‌است.

7)استناد به تحدید مسئولیت دلیل قبول اصل مسئولیت نیست.

 حساب مخصوص

1 – تحدید مسئولیت مقرر در ماده 77 این فصل شامل مجموع مطالبات مربوط بخسارات بدنی و مالی ناشی از یک حادثه بدون توجه بمطالبات ناشی از حادثه دیگر خواهد بود. اعم از این که مطالبات اخیر قبلا بوجود آمده و یا بعداً ایجاد گردد.

2 – چنانچه مجموع خسارات ناشی از یک حادثه معین از حدود مسئولیت مقرر در ماده 77 تجاوز نماید تمام وجوهی که بعلت تحدید‌مسئولیت باید پرداخت گردد حساب مخصوصی را تشکیل خواهد داد.

3 – وجوهی که بدین ترتیب در حساب مخصوص منظور می‌شود فقط برای پرداخت مطالباتی است که در برابر آن مطالبات میتوان بتحدید‌مسئولیت استناد کرد.

4 – بعد از تشکیل حساب مخصوص در صورتیکه عملا بتوان از وجوه این حساب استفاده نمود هیچیک از طلبکارانیکه از این حساب حق‌استفاده دارد نمیتواند نسبت بسایر دارائی های مالک کشتی برای وصول همان طلب اقامه دعوی نماید.

میزان مسئولیت

1 – مالک کشتی می‌تواند میزان مسئولیت خود را بشرح مذکور در ماده 75 بمبالغ زیر محدود نماید: – در صورتیکه سانحه فقط منجر به خسارات مالی ‌گردد جمعاً بر حسب هر تن ظرفیت کشتی81000 ریال

– در صورتیکه سانحه فقط منجر به خسارات بدنی ‌گردد جمعاً بر حسب هر تن ظرفیت کشتی150000 ریال

– در صورتیکه سانحه فقط منجر به خسارات بدنی و مالی ‌گردد جمعاً بر حسب هر تن ظرفیت کشتی250000 ریال

‌که از این مبلغ 169.000 ریال بر حسب هر تن ظرفیت کشتی منحصراً برای پرداخت خسارات بدنی و مبلغ 81000 ریال بقیه بر حسب هر تن ظرفیت‌کشتی برای پرداخت خسارات مالی تخصیص می‌یابد. چنانچه مواردی پیش آید که سهم اولیه تکافوی پرداخت کلیه خسارات بدنی را ننماید‌کسری آن از محل قسمت دوم حساب مخصوص با مطالبات مالی پرداخت خواهد گردید.

2 – در هر قسمت از حساب مخصوص تقسیم وجوه بین طلبکاران باید بنسبت طلب مسلم آنها صورت گیرد.

3 – اگر مالک کشتی قبل از تقسیم وجوه حساب مخصوص تمام یا قسمتی از بدهیهای مذکور در بند یک ماده 75 را پرداخت نموده باشد نسبت‌بحساب مذکور قائم مقام قانونی طلبکار خواهد بود.

ولی حقوق مالک در اینمورد محدود بمیزانیست که طلبکار میتوانسته بر طبق قوانین‌کشوریکه حساب مخصوص در آن ایجاد شده از او مطالبه نماید.

4 – هنگامی که مالک کشتی ملزم بپرداخت تمام یا قسمتی از بدهی‌های مندرج در بند یک ماده 75 اینقانون شود دادگاه میتواند دستور دهد‌وجوه کافی بطور موقت کنار گذارده شود تا مالک کشتی بتواند بعداحقوق خود را از محل حساب مخصوص بنحو مذکور در بند بالا استیفاء نماید.

5) بمنظور تعیین حدود مسئولیت مالک کشتی طبق مقررات این ماده هر کشتی که ظرفیت آن کمتر از 300 تن باشد در حکم 300 تن خواهد‌بود.

6 – بمنظور اجرای مقررات این فصل ظرفیت کشتی بشرح ذیل محاسبه میشود:

‌در مورد کشتیهای بخاری یا موتوری ظرفیت خالص باضافه مقدار حجمی که از ظرفیت غیر خالص برای تعیین ظرفیت خالص بابت ماشین یا‌موتورخانه کسر میشود. 

در مورد سایر کشتی‌ها ظرفیت خالص.

تشکیل و تقسیم وجوه حساب مخصوص

‌مقررات مربوط بتشکیل و تقسیم وجوه (‌حساب مخصوص) بموجب آیین‌نامه‌ای خواهد بود که بر طبق ماده 193 این قانون تنظیم و تصویب خواهد د‌شد.

اخذ تضمین یا تأمین

1 – در کلیه مواردیکه مالک مجاز است بموجب این قانون مسئولیت خود را محدود کند و هنگامیکه کشتی یا هر کشتی و یا هر مال دیگر‌متعلق بمالک در قلمرو ایران توقیف شده است و یا برای احتراز از توقیف، تضمین یا تأمین دیگر داده شده است دادگاه یا هر مرجع صلاحیتدار دیگر‌میتواند بر رفع توقیف از کشتی یا از مال دیگر و یا بفک تأمین دستور لازم را صادر نماید مشروط بر اینکه مالک تضمین یا تأمین دیگری معادل با‌میزان کامل مسئولیت خود بنحویکه این قانون مقرر میدارد داده باشد و در اینمورد تضمین و تأمین باید طوری باشد که عملا قابل استفاده بوده و‌تکافوی حقوق مدعی را بنماید.

2 – در صورتیکه مطابق شرائط مذکور در بند یک این ماده تضمین یا تأمینی کافی در محلهای ذیل داده شده باشد دادگاه یا مقام صالح دیگر بفک‌ توقیف از کشتی یا رفع تضمین و یا تأمین رأی میدهد.

‌الف – در بندریکه حادثه موجد طلب بوقوع پیوسته است.

ب – در نخستین بندر توقف پس از حادثه اگر حادثه در بندر روی نداده است.

ج – در بندر مقصد یا تخلیه بر حسب آنکه خسارت بدنی یا مربوط بکالا باشد.

3 – در صورتیکه میزان تضمین یا تأمین بحد میزان مسئولیت مقرر در این قانون نباشد، احکام بند یک و دو در صورتی جاری خواهد شد که‌تضمین یا تأمین کافی برای بقیه آن داده شود.

4 – هنگامیکه مالک مطابق مقررات این قانون بمیزان مبلغی که معادل مسئولیت کامل او است تضمین یا تأمینی دیگر داده است کلیه مطالبات‌ناشی از یک حادثه که مالک مسئولیت خود را نسبت بآن محدود نموده است از محل این تضمین یا تأمین تأدیه خواهد شد.

مسئولیت کشتی – مدیر عامل – تجهیزکننده

1 – مسئولیت مالک کشتی در این فصل شامل مسئولیت کشتی نیز میباشد.

2 – با رعایت مفاد بند 3 این ماده مقررات این فصل بهمان کیفیت که شامل مالک کشتی میگردد شامل مستأجر – مدیر عامل و تجهیزکننده -‌فرمانده و کارکنان کشتی و همچنین مأموران مجاز آنها در طی خدمت میگردد مشروط بر اینکه حدود مسئولیت مالک کشتی و کلیه اشخاص مذکور‌در بالا در مورد خسارت مالی و بدنی ناشی از یک حادثه مشخص دریائی از مبلغی که بر طبق ماده 77 تعیین شده است تجاوز ننماید.

3 – چنانچه علیه فرمانده یا کارکنان کشتی اقامه دعوی شود این اشخاص میتوانند بمحدودیت مسئولیت خود استناد نمایند ولو اینکه حادثه‌موجد ادعای خسارت ناشی از فعل یا قصور شخصی آنها باشد. با اینوصف اگر فرمانده یا هر یک از کارکنان مالک تمام یا قسمتی از کشتی یا مستأجر‌یا مدیر عامل و یا تجهیزکننده نیز باشد استناد بمقررات این ماده فقط در صورتی جایز خواهد بود که چنین شخصی بعنوان فرمانده یا یکی از کارکنان،‌مسبب فعل یا قصور موجد مسئولیت بوده باشد.