تفاوت ارث زن و مرد در فقه اسلامی | چرا ارث زن نصف مرد است؟

قبل از پاسخ به این سؤال، یادآوری این نکته ضروری است که قاعده ای که حصه ارث مرد را دو برابر زن می داند، به طور کلی صحیح نیست. در برخی موارد متوجه می‌شویم که زن و مرد به طور مساوی ارث می‌برند، مثلاً پدر و مادر متوفی که به مقدار مساوی ارث می‌برند. در این صورت تفاوتی بین زن و مرد وجود ندارد. پس تفاوت ارث زن و مرد در فقه اسلامی چگونه است؟  چرا ارث زن نصف مرد است؟

با بیان این مطلب، باید به این سؤال پرداخت که:

چرا سهم الارث زن نصف سهم الارث مرد است؟ آیا این یک نوع طرفداری نیست؟

در روایتی از محمّد صادق (ع) سؤال شد که چرا زنان یک سهم از ارث را می‌گیرند، در حالی که می‌بینیم از مردان ضعیف‌تر هستند و بیشتر از آنان به کمک نیاز دارند؟ چرا مردی که از زن قوی‌تر است و بدنش از او قوی‌تر است باید دو برابر ارث برسد؟ محمدصادق (ع) پاسخ داد که دلیل آن این است که انسان وظایف بیشتری دارد و باید به جنگ برود و هزینه های زیادی را متحمل شود. مرد علاوه بر مخارج خود، باید مخارج همسر و فرزندانش را نیز بر عهده بگیرد. علاوه بر این، او باید به خانواده فردی که به طور تصادفی توسط یکی از اعضای خانواده اش آسیب دیده است، پول بدهد

1. در روایتی دیگر امام جعفرب. محمدصادق(ع) بر این نکته تأکید داشت که مرد باید مهریه زن را بدهد که این امر جبران ضرری است که در ارث به او وارد شده است.
   
2. موضع اسلام در مورد ارث در واقع به نفع زن است. در عصر جاهلیت، دختران و همسران متوفی از ارث محروم می‌شدند و تمام دارایی متوفی به پسرانش می‌رسید. اما اسلام آمد و قوانین دوران جاهلیت را باطل کرد و زنان را جزء وارثان مرده قرار داد. اسلام از بدو پیدایش به زنان در زمینه مالکیت و مسائل مالی استقلال داده است، این موضوعی است که اخیراً وارد قوانین کشورهای اروپایی شده است.
   
3. هر چند ظاهراً ارث مرد دوبرابر زن است، اما وقتی موضوع را دقیق تر بررسی کنیم، درمی یابیم که ارث زن دو برابر مرد است. مسئولیت هایی که بر دوش مردان گذاشته شده است ایجاب می کند که نیمی از درآمد خود را صرف زنان کنند. هر مردی موظف است خرج خانه و لباس و غذا و سایر مخارج همسرش را بکند در حالی که مخارج زندگی خود و فرزندانش بر دوش اوست.

آیه قرآن در مورد ارث دختر و پسر

این مسؤولیت نگهداری به حدی است که حتی اگر موقعیت اجتماعی زن ایجاب کند که خادمی داشته باشد و خود او توانایی پرداخت چنین شخصی را نداشته باشد، حقوق خادم مذکور بر عهده شوهر است.

این مسئولیت ها بر دوش مردان است، در حالی که می بینیم که زنان از پرداخت هر گونه هزینه زندگی، اعم از لباس یا غذا، معاف هستند. از این رو و در تمام عمل، این زن است که نسبت به مرد، دارایی بیشتری دارد.

در تفسیر قرآن، تفسیر نمونه، مثالی آورده شده است که برای روشن شدن آنچه می‌خواهیم بگوییم مفید است. به عنوان مثال، در نظر بگیرید که مجموع کل ثروت جهان 30 میلیارد پوند است. بگو که این ثروت از طریق ارث بین زن و مرد تقسیم شده است. از این مقدار 20 میلیارد پوند به مردان و 10 میلیارد به زنان تعلق گرفت. از آنجایی که زنان مجبور نیستند برای خود خرج کنند، می توانند آن 10 میلیارد را پس انداز کنند و در 20 میلیارد باقیمانده با مردان شریک شوند (چون سهم مردان برای زنان و کودکان خرج می شود). بنابراین نیمی از سهم مردان که 10 میلیارد پوند است به زنان اختصاص می یابد. وقتی این مبلغ را به سهمی که زنان از قبل پس انداز کرده اند اضافه کنیم، مجموع آنها به 20 میلیارد پوند می شود.

با توجه به آنچه گفته شد، می توان گفت که دلیل کمتر بودن سهم الارث زنان از مردان دو دلیل است:

1. مهریه: در هنگام عقد، مرد موظف است مهریه مناسبی برای زن در نظر بگیرد. هر گاه زن درخواست کند، مرد موظف است آن را به او بدهد. پس مرد از ابتدا موظف است مبلغی را به عنوان مهریه همسرش اختصاص دهد. این یکی از دلایلی است که در سخنان امامان بزرگوار ما به آن اشاره شده است.

2. کمک هزینه: در زندگی خانوادگی، گذشته از این که مرد باید به مخارج خود رسیدگی کند، مخارج زن و فرزندش را بر عهده دارد. زيرا از جمله وظايف مرد، تأمين خوراك و پوشاك و سرپناهى براى همسرش است كه متناسب با موقعيت اجتماعى او باشد. حتی اگر زنی ثروت زیادی داشته باشد، در این زمینه مسئولیتی ندارد. زن نه تنها تعهدی در این زمینه ندارد، بلکه اگر بخواهد می تواند برای کارهایی که در خانه انجام می دهد مانند شیر دادن به او مزد بخواهد.

ارتباط با وکیل انجصار وراثت