سهم الارث جنین

آیا جنین از اموال متوفی ارث می برد؟

حمل یعنی طفل که در شکم مادر باشد. قانونگذار در قانون مدنی بار‌ها از این کلمه استفاده کرده، اما غالب حقوقدانان معاصر در کلام خود، به‌جای حمل، از کلمه جنین، که مترادف آن است، استفاده می‌کنند.

به حکم ماده ۹۵۷ قانون مدنی، جنین به شرط اینکه زنده متولد شود، از حقوق مدنی برخوردار می‌شود بنابراین می‌توان گفت: جنین نیز دارای نوعی شخصیت است و می‌تواند صاحب حق باشد که مهمترین این حقوق عبارتند از: حق حیات، حق ارث بردن، حق هدیه گرفتن و این حق که مالی به نفع جنین وقف یا وصیت شود.

از دیدگاه قانون مدنی، برای اینکه جنین از اموال متوفی ارث ببرد، وجود دو شرط ضروری است:

۱- نطفه جنین در زمان فوت مورّث منعقد بوده باشد: به این دلیل که اگر تاریخ انعقاد نطفه، پس از مرگ مورّث باشد، می‌توان گفت که جنین در زمان مرگ وی، موجود نبوده است.

به استناد ماده ۸۷۷ قانون مدنی، در صورتی که در مورد وجود این شرط، بین ورثه اختلافی پیدا شود، امارات قانونی که برای اثبات نسب مقرر است، ملاک عمل خواهد بود؛ بدین توضیح که، ارث بردن جنین مشروط بر این است که فاصله زمانی بین مرگ مورّث و تولد نوزاد بیش از ۱۰ ماه نباشد. قانونگذار این امارات را در مواد ۱۱۵۸ و ۱۱۵۹ قانون مدنی ذکر کرده است.

۲- جنین زنده متولد شود، اگرچه فوراً پس از تولد بمیرد: به استناد ماده ۸۷۶ قانون مدنی، اگر در هنگام به‌دنیا آمدن نوزاد، در زنده متولد شدن آن شک شود، یعنی ندانیم که جنین، مرده به‌ دنیا آمده یا اینکه زنده به دنیا آمده و لحظه‌ای بعد، مرده است و دلیلی هم برای اثبات این امر وجود نداشته باشد، مسأله ارث بردن وی منتفی خواهد بود. 

ماده ۸۷۸ قانون مدنی:« هر گاه در حین موت مورث حملی باشد که اگر قابل وراثت متولد شود مانع از ارث تمام یا بعضی از وراث دیگر می‌گردد تقسیم ارث به‌عمل نمی‌آید تا حال او معلوم شود و اگر حمل مانع از ارث هیچ یک از سایر وراث نباشد و آنها بخواهند ترکه را تقسیم کنند باید برای حمل حصه‌ای که‌ مساوی حصه دو پسر از همان طبقه باشد کنار گذارند و حصه هر یک از وراث مراعا است تا حال حمل معلوم شود.»

به حکم ماده فوق برای این که سهم‌ الارث جنین حفظ شده و حقوق وی ضایع نشود، دو راهکار متصور است:

نخست این که : اگر جنین با زنده متولد شدن خود مانع از ارث بردن تمام یا بعضی از ورثه شود، ترکه تا زمان تولد وی تقسیم نخواهد شد.

به‌عنوان مثال : اگر بازماندگان متوفی، برادر و خواهر او باشند و همسر متوفی، باردار باشد، این جنین که فرزند متوفی محسوب می‌شود، در صورت زنده متولد شدن، مانع از ارث بردن برادر و خواهر متوفی خواهد شد. همان‌طور که گفته شد در چنین موردی، تقسیم ترکه تا زمان تولد جنین، به تعویق خواهد افتاد.

دوم این که : اگر جنین مانع ارث بردن هیچ یک از ورثه نباشد و آن‌ها بخواهند ترکه را تقسیم کنند، باید برای جنین، سهمی که مساوی سهم دو پسر از همان طبقه باشد، کنار گذارند و بقیه را بین خود تقسیم کنند البته این تقسیم تا زمانی که وضعیت جنین معلوم شود، معتبر است.

شرایط تعلق گرفتن ارث به جنین و نوزاد چگونه است ؟

جنین مانع ارث بردن دیگران است:

اگر جنینی که قابلیت وراثت دارد یعنی دارای دو شرط ذکر شده است ، مانع ارث بردن تمام یا بعضی از خویشاوندان خود شود تقسیم ارث انجام نمی شود تا آن متولد شود. به طور مثال چنانچه متوفی دارای یک خواهر و یک برادر باشد اموال متوفی تا زمانی که وضعیت جنین به جهت زنده متولد شدن یا نشدن مشخص نشود بین خواهر و برادر متوفی تقسیم نخواهد شد.

زیرا چنانچه جنین زنده متولد شود اصلا نوبت به ارث بردن خواهر و برادر متوفی نخواهد رسید.

به همین دلیل است که گفته می‌شود اگر جنین مانع ارث بردن دیگر خویشاوندان متوفی باشد تا قبل از روشن شدن وضعیت وی تقسیم ارث صورت نخواهد گرفت.

جنین مانع ارث بردن دیگران نمی شود:

اگر جنین مانع ارث بردن هیچ کدام از خویشان متوفی نباشد  و آن ها بخواهند قبل از تولد جنین ترکه را بین خود تقسیم کنند باید برای  جنین سهمی به اندازه سهم دو پسر نگه دارند. و بقیه را بین وراث تقسیم کنند تا وضعیت جنین مشخص شود.

اگر جنین‌مرده متولد شد سهم کنار گذاشته شده برای او، دوباره بین وراث تقسیم خواهد شد.

اداره ی سهم‌ الارث جنین :

اداره سهم‌ الارث جنین بر عهده، ولی یا وصی منصوب از جانب پدر و جد پدری خواهد بود. اگر جنین فاقد، ولی یا وصی باشد، دادگاه صالح، برای اداره سهم‌الارث او، امین معین می‌کند.

آیا جنین متولد از زنا نیز ارث می برد؟

به موجب ماده ۸۸۴ قانون مدنی فرزند ناشی از زنا از پدر و مادر و اقوام خود ارث نمی‌برد. بنابراین طفل متولد از زنا ملحق به زانی نیست.

اما اگر حرمت رابطه‌ای که  نوزاد نتیجه آن است نسبت به یکی از پدر و مادر ثابت شود ولی نسبت به دیگری به واسطه اکراه یا شبهه زنا ثابت نباشد فرزند از طرف اخیر و اقوام او ارث خواهد برد.

منظور از شبهه نیز این است که طرفین یا یکی از آن‌ها به گمان وجود رابطه مشروع با یکدیگر رابطه جنسی برقرار کنند در حالی که در واقعیت چنین رابطه ای مشروع نباشد.