محرومیت از ارث

محرومیت از ارث

تقسیم ارث

طبق ماده ۸۳۷ قانون مدنی: محروم کردن از ارث در وصیت نافذ و معتبر نیست. هم‌چنین ماده ۸۴۳ نیز به متوفی فقط امکان وصیت در مورد یک‌‌سوم از مال خود را داده‌ است.

در حقیقت، وصیت‌کننده حق دارد به میزان یک‌سوم از اموال خود را وصیت کند و وصیت او نیز برای این میزان، صحیح و نافذ است و چنان‌چه نسبت به بیش‌تر از این میزان وصیت کند، صحیح بودن چنین وصیتی به اجازه سایر ورثه بستگی دارد.

زیرا به استثنای یک‌سوم اموال، بقیه ترکه متعلق به ورثه است و شخص صاحب این اموال که همان وصیت‌کننده است، حق دخالت در آن‎‌ها را ندارد و اموال مزبور به طور طبیعی در اختیار همه ورثه قرار می‌گیرد تا طبق ضوابط و مقررات مربوط به ارث، میان آن‎‌ها تقسیم شود.

به محض اینکه فردی فوت کند روال تقسیم ارث به جریان می افتند و اموالش به وراث او می‌رسد و دیگر دخل و تصرفی در آن ندارد و اگر کسی بخواهد در مورد اموالش بعد از مرگ تصمیمی بگیرد، فقط در صورتی‌که وصیت کند می‌تواند تعیین تکلیف کند.

ولی تکلیف پدر و مادری که قصد دارند همه اموال خود را تنها به یکی از فرزندان بدهند یا یکی از فرزندان را از ارث محروم کنند، چیست؟

چه کسانی از ارث محروم می شوند؟

تحت برخی شرایط ممکن است ورثه از ارث محروم شوند. در ادامه به این موارد اشاره خواهیم کرد:

۱- قتل : اگر فردی مورث خود را بکشد از ارث محروم می‌شود. مثلا اگر پسر پدر را بکشد نمی‌تواند چیزی از اموال پدرش را به ارث ببرد.

۲- حجب : ورثه بر اساس طبقات ارث، تقسیم می‌شوند. اگر از طبقه بالاتر کسی از ورثه حاضر باشد، طبقات پایین‌تر از ارث ممنوع می‌شوند. برای مثال اگر پدر و مادر و فرزندان متوفی زنده باشند دیگر خواهر و برادر او ارثی نخواهند داشت. به این حالت که وجود یکی از ورثه مانع ارث بردن دیگری شود، حجب می‌گویند.

۳- یکی از موانع ارث کفر است : بر طبق قانون کافر از مسلمان ارث نمی‌برد. اما اگر کافر فوت کند و یکی از وراث او مسلمان باشد، همه اموال متعلق به او خواهد بود و این شخص مانع از به ارث بردن سایر وراثی که کافر هستند می‌شود.

۴- ولدالزنا : طفل متولد از زنا به موجب ماده ٨٨٤ قانون مدنی طفل متولد از زنا از پدر و مادر و اقوام آنان ارث نمی‌برد. البته علت این حکم آن است که به استناد ماده ١١٦٧ قانون مدنی طفل متولد از زنا ملحق به زانی نمی‌شود؛ یعنی بین آن‌ها رابطه خویشاوندی نسبی به وجود نمی‌آید و نبودن توارث بین زانی و فرزند ناشی از زنا یکی از نتایج فقدان رابطه خویشاوندی مشروع است.

۵- لعان :  پنجمین موردمحرومیت از ارث در خصوص لعان بین زن و شوهر است. اگر زن و شوهری با شرایطی که در فقه و قانون مقرر شده یکدیگر را لعن کنند و در مدت عده طلاق، یکی از آنها فوت کند، دیگر از یکدیگر ارث نمی برند و لعان موجب محرومیت از ارث می شودو اگر فرزندی به واسطه لعان از سوی پدرش نفی می شود، دیگر نه پدر از فرزند ارث می برد و نه فرزند از پدر ارث می برد. البته اگر پدر از لعان رجوع کند، در این صورت فرزند می تواند از پدرش ارث ببرد ولی بازهم پدر از فرزندش ارث نخواهد بود.

۶- فوت فرزند : علاوه بر تمام این موارد، یکی دیگر از مواردی که مانع ارث می‌شود فوت زودتر فرزند است. به عبارت دیگر اگر فرزندی زودتر از والدینش فوت کند، بعد از فوت والدین، به ورثه آن فرزند از اموال والدین وی ارث تعلق نمی‌گیرد.

آیا محرومیت از ارث از موانع ارث محسوب می‌شود؟

محروم کردن وراث از ارث نه مشروعیت دارد و نه قانونی است. یعنی هیچ‌گاه قانون چنین اجازه‌ای به فرد نمی‌دهد که به‌طورکلی وارثی را از ارث خود محروم کند. اگر فردی فرزند یا فرزندان و یا پدر، مادر یا هرکدام از وراثش را از ارث محروم کند، این عمل نادرست است و نفوذ حقوقی ندارد؛ بنابراین از موانع ارث محسوب نمی‌شود و آن فرد همچنان ارث می‌برد.

به موجب ماده ۸۳۷ قانون مدنی اگر شخصی به موجب وصیت یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند، وصیت مزبور نافذ نیست. عده‌ای معتقدند که چنین وصیتی به هیچ عنوان صحیح نیست، اما در مقابل عده‌ای با استناد به جمله وصیت مزبور نافذ نیست، می‌گویند هرگاه وارث محروم به اراده وصیت کننده تسلیم شود و محرومیت را بپذیرد، وصیت نافذ و صحیح خواهد شد.

لازمه پذیرش این نظر نافذ بودن وصیت تا حد یک سوم است؛ یعنی وارث مزبور تا حد یک سوم اموال از ارث محروم می‌شود. چراکه هر شخص فقط می‌تواند تا یک سوم اموال و دارایی‌های خود را وصیت کند یا در مورد آن تصمیمی بگیرد و نسبت به مابقی اختیاری ندارد. لازم به ذکر است که نظر اکثریت همان نظر اول است که چنین وصیتی را صحیح نمی‌دانند.

آیا مادر می تواند فرزند را از ارث محروم کند؟

موصی یا شخص وصیت‌کننده تنها در مورد اموال متعلق به خود می‌تواند وصیت کند و در مورد اموال دیگران حتی با اجازه مالک آنها طبق ماده ۸۴۱ قانون مدنی نمی‌تواند وصیت کند. موصی  اگر وارثی نداشته باشد می‌تواند هر کسی را به عنوان وارث خود معرفی کند و این تنها در مورد یک سوم اموال قابل اجراست و بقیه اموال طبق قانون تقسیم می‌شوند.

روش‌های جلوگیری محرومیت از ارث

 در سیستم حقوقی ایران  محرومیت از ارث غیر ممکن است. مورث اگر بخواهد برای اموال تعیین تکلیف کند، باید در زمان حیاتش این کار را انجام دهد.مورث فقط می‌تواند در قالب عقود مختلف و قبل از زمان مرگ با انتقال اموال خود نیت خود را جهت محرومیت از ارث یکی از فرزندان یا چند نفر اعمال کند.