اعتراض به گواهی انحصار وراثت

اعتراض به گواهی انحصار وراثت

اعتراض به گواهی فقط برای وراث، ذینفعان و دادستان عمومی محل اقامت متوفی امکان پذیر می‌باشد. افرادی غیر از مواردی که نام برده شد امکان اعتراض به گواهی را نخواهند داشت. ورثه و ذینفعان که نسبت به احقاق حقوق خود اعتراض می‌کنند اما در خصوص دادستان موضوع متفاوت است. به عنوان مثال ممکن است دادستان عمومی با شناختی که از متوفی دارد بداند که متوفی هیچ ورثه‌ای نداشته است. در این صورت چنانچه شخصی نسبت به صدور گواهی حصر وراثت اقدام کند، دادستان می‌تواند اعتراض نموده و روند رسیدگی را متوقف سازد.

اعتراض وراث و افراد ذینفع ممکن است ، نسبت به تعداد وراث باقی مانده باشد که نام آنان در لیست وراث ذکر نشده باشد یا اعتراض به نسب آنها نسبت به متوفی باشد یا در اعتراض به زوجیت همسری که در دادخواست به عنوان همسر متوفی نام برده شده است و اصل ازدواج با متوفی مورد قبول قرار نگیرد و موضوع طلاق آنها یا داشتن اختلاف بین آنها مطرح شود و در مورد این امر اعتراض صورت گیرد.

در صورت اعتراض وراث و افراد ذینفع شورای حل اختلاف وقت رسیدگی برای طرفین تعیین می کند و به اعتراض تعداد ورثه رسیدگی می کند اما اعتراض نسبت به نسبت افراد با متوفی به دادگاه عمومی سپرده می شود.

همچنین اعتراض نسبت به زوجیت همسر در صلاحیت دادگاه خانواده گذاشته شده است.

نکته مهم این است که صدور گواهی حصر وراثت مانع از آن نیست که هر مدعی دیگر وراثت، در مقام اثبات وراثت و مطالبه حق الارث خود برآید.

مرجع اعتراض به گواهی حصر وراثت

معترضان می‌بایست ابتدا به شورای حل اختلاف مراجعه نموده و اعتراض خود را مطرح کنند. چنانچه پس از تشکیل جلسه رسیدگی موضوع اختلاف حل و فصل شود پرونده بسته می‌شود. اما چنانچه شخص معترض نسبت به اعتراض خود پافشاری نماید، حسب مورد توسط شورای حل اختلاف به دادگاه عمومی یا دادگاه خانواده ارجاع داده می‌شود.

روند رسیدگی به اعتراض به انحصار وراثت

پس از ارائه دادخواست توسط شخص معترض، شورای حل اختلاف موقتاً رسیدگی به پرونده را متوقف می‌کند. سپس قرار جلسه رسیدگی به اعتراض را به طرفین دعوا اعلام می‌نماید. در جلسه رسیدگی از شخص معترض خواسته می‌شود که ادله و مدارک خود را ارائه نماید. شورای حل اختلاف با بررسی مدارک پرونده رأی خود را صادر می‌کند. لازم به ذکر است که این رأی قابل تجدید نظر خواهی می‌باشد. در صورتی که مورد اعتراض در خصوص تعداد وراث باشد، شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی خواهد داشت. اما چنانچه مورد اعتراض مربوط به نسبت وراث با متوفی باشد، رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه عمومی خواهد بود. همچنین رسیدگی به اعتراضات مربوط به تصدیق ازدواج زوجه با متوفی به دادگاه خانواده ارجاع داده می‌شود.

نهایتاً اگر موضوع در شورای حل اختلاف خاتمه پیدا نکند و به دادگاه عمومی کشیده شود، رأی نهایی توسط دادگاه عمومی صادر می‌شود. رأی صادره توسط دادگاه به شورای حل اختلاف ابلاغ می‌شود. شورای حل اختلاف با توجه به رأی دادگاه عمومی نسبت به صدور یا اصلاح گواهی انحصار وراثت اقدام می‌نماید.

مهلت اعتراض به گواهی انحصار وراثت

اعتراض به گواهی حصر وراثت هم در مرحله دادخواست و رسیدگی، و هم پس از صدور گواهی امکان پذیر می‌باشد. چنانچه شخص معترض در مراحل قبل از صدور گواهی اعتراض خود را اعلام کند، فرایند رسیدگی به طور موقت متوقف می‌شود. اما چنانچه احدی از وراث یا ذینفعان مطلع نباشد و پس از صدور گواهی اطلاع پیدا کند، می‌تواند با ارائه دادخواست اعتراض به گواهی انحصار وراثت نسبت به اصلاح آن اقدام نماید.

اشتباه در گواهی حصر وراثت

یکی از مصادیق اعتراض به گواهی انحصار وراثت ، اشتباه در تنظیم متن موجود است. به عنوان مثال یک پدر و پسر در دو زمان متفاوت فوت می کنند و فوت پدر پیش از فوت پسر بوده است. پرداخت سهم الارث پسر به فرزندان خود مستلزم تعیین شدن میزان سهم الارث او از پدر است. در این خصوص قانون افراد را موظف به دریافت گواهی حصر وراثت برای پرداخت سهم الارث می نماید.

تصور کنید دو درخواست متفاوت و مرتبط با یکدیگر به صورت همزمان صورت گیرد تا ماترک هر دو متوفی به صورت قانونی تعیین تکلیف گردد. حال ممکن است در خصوص نام وراث اشتباهاتی در این زمینه صورت گیرد. کمااینکه چنین مسئله ای در یکی از پرونده های اخیر نیز مطرح شده است. عدم ذکر نام پسر در لیست وارثین پدر باعث می شود فرزندان و همسر او از سهم الارث او بهره مند نشوند. در چنین شرایطی می گویند اشتباه در گواهی حصر وراثت روی داده و باید مراحل قانونی را سپری نمود.

گواهی حصر وراثت اعتبار امر مختومه دارد؟

زمانی که یک حکم دارای اعتبار امر مختومه است بدین معناست که دادگاه رسیدگی کننده به پرونده و صادر کننده حکم حق بررسی پرونده به صورت مجدد را ندارد مگر اینکه قانون این اجازه را در موارد خاصی به او داده باشد. این قانون در خصوص گواهی انحصار وراثت نیز جاریست و بنابراین می توان این گونه نتیجه گرفت که گواهی حصر وراثت نیز از اعتبار امر مختومه برخوردار است و شورای حل اختلاف صرفا به درخواستی که در مبحث قبل و نسبت به تعداد ورثه بود می تواند رسیدگی کند. لازم به ذکر است که تعداد وراث در صورتی که براثر سهل انگاری اشتباه درج شده باشند و صرفا نیاز به یک اصلاح ساده داشته باشد در دادگاه بدوی قابل رسیدگی است و اگر پرونده با شبهات خاصی مواجه باشد به دادگاه های بالاتر ارسال می گردد.

تغییر گواهی انحصار وراثت

مسئله مطرح شده این است که آیا امکان تغییر گواهی انحصار وراثت وجود دارد؟ پاسخ مثبت است با این حال در این زمینه صرفا می توان از طریق مراجع قانونی و با ادله قابل استناد اقدام نمود. هر گونه تغییر، اصلاح و یا افزودن یک نوشته به گواهی انحصار وراثت به صورت دستی و کاملا شخصی جرم شناخته می شود و پیگرد قانونی دارد. متداول ترین جهات اعتراض به گواهی حصر وراثت و درخواست تغییر آن عبارتند از:

تعداد ورثه

نفی رابطه نسبی یا سببی

نظریه شماره 802/7 مورخ 29 / 02 / 1371 

«گواهی حصر وراثت صادره از خارج باید در دادگاه های ایران مورد تأیید قرار گیرد.»

سؤال: شخصی در خارج از ایران فوت شده و گواهی حصر وراثت برای ایشان در کشور مقیم صادر شده است آیا دادن اموال متوفی در ایران به وراثی که اسامی آنها در گواهی حصر وراثت مذکور ذکر شده است امکان‏پذیر می‏باشد یا خیر؟

نظریه اداره کل حقوقی قوه قضائیه

در مورد گواهی حصر وراثت صادره از خارج، ذی‏نفع باید طبق مواد 355 و 356 قانون امور حسبی و ماده 177 قانون اجرای احکام مدنی، در دادگاه ایران اقامه دعوی نموده و با اثبات آن سهم‏الارث خود را مطالبه و دریافت نماید.

نظریه شماره 4562/7 مورخ 30 / 07 / 1370 

«گواهی حصر وراثت قابل اعتراض بوده مرجع رسیدگی دادگاه صادر کننده گواهی است.»

سؤال: در صورتی که پس از صدور گواهی حصر وراثت، نسبت به تعدادی از ورثه و یا سایر امور مربوط به صدور گواهی اعتراض شود مرجع رسیدگی به اعتراض، کدام دادگاه است؟

نظریه اداره کل حقوقی قوه قضائیه

چنانچه بعد از صدور گواهی انحصار وراثت، اعتراض به عمل آید مشمول ماده 44 قانون امور حسبی بوده و معترض می‏تواند طبق مقررات مواد 582 و 583 و بعد قانون آیین دادرسی مدنی، نسبت به آن اعتراض نماید. طبق ماده 585 این قانون مرجع رسیدگی به اعتراض دادگاهی است که حکم یا قرار معترض علیه را صادر کرده است.