حق مسکن ضمن عقد

شرط حق مسکن زوجه

اولین قدم برای شروع یک زندگی مشترک تهیه یک منزل برای سکونت است. این امر یعنی تهیه منزل جهت سکونت یکی از شرایط لازم و ضروری است که به ممکن است حامل اختلافات و بحث ها میان زوجین باشد.

در نظام قانونی ایران اصل بر این است که زن باید در منزلی که شوهر برای سکونت تعیین کرده است زندگی کند، مگر در حالتی که زوج اختیار تعیین مسکن را به زوجه داده باشد. به عبارت دیگر این امکان وجود دارد که زن در ضمن عقد نکاح در صورت موافقت و قبول شوهر حق و اختیار تعیین مسکن و شهر محل زندگی را داشته باشد. حال اگر مرد در مورد آماده سازی مسکن جهت سکونت کوتاهی کند، زن می تواند از طریق دادگاه او را ملزم به تهیه مسکن کند.

نظر به اینکه مقدمه تمکین وجود مسکن مناسب و در خور شأن زوجه می­باشد و فراهم نمودن موجبات تمکین به عهده شوهر است، بنابراین تهیه مسکن از طرف زوج، مقدمه تمکین می باشد و احراز فراهم بودن مقدمات تمکین حسب مورد بر عهده دادگاه است و اگر اظهارات زوجین دال بر آن باشد، نیاز به بررسی دیگری نیست.

مطابق ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند زندگی کند. در واقع یکی از جلوه های تمکین، سکونت زن در منزلی است که شوهر تهیه کرده است. از طرفی ماده ۱۱۱۹ و ۱۱۱۴ قانون مدنی این اجازه را صادر کرده است که به صورت شرط ضمن عقد، اختیار تعیین مسکن به زوجه واگذار گردد که در این خصوص در ادامه توضیح بیشتری داده خواهد شد اما ملاک برای تعیین مسکن برای زن به طور کلی شأن اوست و نه توانایی شوهر. به این صورت که قانونگذار حسب ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی مسکن را از موارد نفقه قرار داده است که تهیه آن بر عهده شوهر است و در تعیین نفقه دادگاه و کارشناس تعیین نفقه می بایستی شان زن را ملاک عمل قرار دهند و نه توانایی مالی یا شأن شوهر را .

مسکن در حد شأن زوجه ارتباط مستقیمی با درخواست تمکین شوهر در دادگاه دارد زیرا شوهر برای رسیدن به حکم تمکین یا اجرای موفق آن و استفاده از ثمرات آن، مکلف است که منزل مناسب شأن زوجه با وسایل مورد نیاز برای زندگی زناشویی تهیه نماید. حال اگر زنی حق تعیین مسکن داشته باشد گذشته از این که می تواند مستقلا از دادگاه الزام به تهیه مسکن مستقل شوهر را تقاضا کند در دعوای تمکین شوهر نیز موثر است و شوهر بایستی با توجه شرط مذکور و پس از تعیین از طرف زن، منزل مستقل تهیه نماید.

اهمیت شرط حق مسکن در عقد برای زوجه

در ادامه تاکید می کنیم که وقتی زوج هیچ تعهدی بر پذیرش شرایط از پیش تعیین شده در انتخاب مسکن، هنگام عقد، بر گردن نگرفته باشد، زوجه هیچ حق قانونی برای نظر دادن و انتخاب مسکن و محل زندگی نداشته و موظف است در منزلی که شوهرش برای سکونت انتخاب کرده، زندگی کند.

زوجه حتی اگر خودش صاحب مسکن جداگانه باشد، حال چه این مسکن، مستقلا به او تعلق داشته باشد و چه اینکه توسط همسرش برای او خریداری یا اجاره شده باشد، اما حق ترک منزل مشترک با همسرش را نداشته و با وجود منزل شخصی و مستقل، باید در مسکنی اقامت کند که شوهرش در آنجا ساکن است.

حق مسکن در عقد، اختیاری مادام العمر و بلاعزل است و زوجه در تمام طول زندگی مشترک، اختیار تعیین و تغییر محل زندگی را داشته و زوج نیز باید شرایط برآورده نمودن خواسته زوجه را فراهم آورد، به عبارتی زوجه می تواند در اثنای زندگی هر بار که بخواهد درخواست تغییر محل زندگی را داشته باشد و در صورتی که زوج، از پذیرش خواسته او، سر باز زند، مطابق با قانون، محکوم بوده و جریمه می شود و زوجه می تواند از او، برای عدم انجام تعهدات و شرایط ضمن عقد، به مراجع قضایی شکایت کند و می دانیم که عدم رعایت شرایط مندرج در عقدنامه که به تایید و امضای زوج و زوجه رسیده، امکان طلاق یک طرفه برای زوجه، فراهم می گردد.

مسکن از مصادیق نفقه محسوب می‌شود

در صورت آغاز زندگی مشترک، مرد ریاست خانواده را بر عهده دارد و علاوه بر این موضوع، وظیفه پرداخت نفقه به همسر خود را نیز عهده‌دار است که حق  مسکن نیز یکی از مصادیق نفقه محسوب می‌شود و به همین دلیل باید گفت که شوهر مکلف است مسکن و اقامتگاه مناسب برای همسر خود تهیه کند.

استثنائات این قاعده :

۱- دفع ضرر

۲- شرط ضمن عقد

۱- امکان اختیار مسکن جداگانه برای زن در صورت خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی

 اگر بودن زن با شوهر در یک منزل، متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد، حق مسکن به وی اعطاء می شود و  می‌تواند مسکن جداگانه اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است، نفقه بر عهده شوهر خواهد بود که این موضوع در ماده 1115 قانون مدنی از سوی قانونگذار مقرر شده است.

۲- حق مسکن و شروط عقدنامه

واگذاری شرط حق مسکن به زن به دو صورت امکانپذیر است. شرط حق مسکن زوجه ممکن است به صورت ضمن عقد نکاح  و در حین ازدواج به زن داده شود و دیگری بعد از عقد و ضمن سند جداگانه به زن داده شود.

مرد با دادن حق مسکن به زن اختیار تعیین مسکن را از خود سلب می نماید و اختیار تعیین محل سکنی به زن داده می‌شود. زن بعد از گرفتن حق سکونت باید مسکنی را انتخاب نماید که متناسب با وضع اقتصادی زوج و شأن و مرتبه اجتماعی مرد باشد.

برای آن که حق مسکن با زن باشد باید در عقد نامه به صورت واضح و روشن درج بشود. به دیگر بیان ضرورت دارد مستقل بودن، شهر محل زندگی و یا حتی خانه مدنظر درج و قید شود تا هر گونه ابهامی در این مورد است بر طرف بشود، زیرا اگر صرفا قید شود که اختیار تعیین مسکن بر عهده ی زوجه است از منظر قانون فقط می تواند شهر محل سکونت را انتخاب و تعیین کند. در حالتی که زوجه حق تعیین مسکن را داشته باشد این امکان را دارد که با طرح دادخواست در دادگاه شوهر را ملزم به تهیه خانه ای مستقل کند. بدین ترتیب تا زمانی که شوهر اقدام به تهیه مسکن مستقل نکرده است امکان طرح درخواست تمکین از جانب او وجود ندارد.

آیا حق مسکن زوجه، به معنای عدم امکان تملک محل سکونت توسط زوج است؟

حق مسکن در عقد برای زوجه، منافاتی با این قضیه که قرارداد معامله مسکن به نام زوج باشد نداشته و زوج اگر بخواهد، ملک را به نام همسرش خریداری می کند و اگر هم خیر، خودش مالک خواهد بود یعنی حق مسکن، به معنای حق تعیین مسکن و محل زندگی است و نه به معنای تعهد زوج بر خرید خانه به نام زوجه.

پس حق مسکن در عقد، جدا از شرط خرید خانه برای زوجه است.

باید در نظر داشت که وقتی حق مسکن در عقدنامه به زوجه تعلق گیرد، حتی اگر زوجه صاحب خانه جداگانه ای باشد و یا زوج خانه ای مستقل به نام زوجه خریداری کرده باشد، باز هم تعیین تمام شرایط مربوط به محل اقامت مشترک، بر عهده زوجه می باشد.

است در دادگاه شوهر را ملزم به تهیه خانه ای مستقل کند. بدین ترتیب تا زمانی که شوهر اقدام به تهیه مسکن مستقل نکرده است امکان طرح درخواست تمکین از جانب او وجود ندارد.

آیا ادعای مستثنیات دین منزل مسکونی از سوی زن پذیرفته می شود بدین کیفیت که زن مدعی است این منزل تنها منزل وی بوده و با همسرش که بیمار است در آن زندگی می کند؟

هرچند تهیه مسکن بر عهده زوج است، اما چنانچه برای دادرس اجرای احکام مدنی احراز شود که زوج به سبب بیماری یا به هر علت دیگر توان تهیه مسکن برای زوجه را ندارد، به نظر می‌رسد منزل مسکونی متعلق به زوجه که به همراه همسرش در آن ساکن است، جزو مستثنیات دین وی محسوب می‌شود؛ اما اگر شوهر توان تهیه مسکن در حد شأن زوجه را داشته باشد هرچند زوجین در منزل زوجه سکونت داشته باشند، منزل مسکونی مذکور در زمره مستثنیات دین نیست.

ضمانت اجرایی حق مسکن زوجه

در صورتی که مرد بدون رضایت زن مسکنی را برای زندگی تعیین کند که مورد قبول زن نباشد زن چه ضمانت ‌اجرایی برای این شرط دارد?. شرط حق مسکن برای زن یکی از شروط لازم ‌الوفاء می باشد، و از شروط مشروع می باشد و مرد باید آن را اجرا کند.

در صورتی که زوج نسبت به تهیه منزل مطابق شرط اقدام نکند زن می‌تواند ابتدا به استناد ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی به لحاظ استنکاف شوهر از دادن نفقه ( مسکن مورد نظر زوجه ) به محکمه رجوع کند. اگر مردی مسکنی را بر خلاف مفاد شرط  انتخاب و معرفی کند زن می تواند از شوهر تمکین نکند و در صورت عدم تمکین ناشزه تلقی نمی شود و مستحق دریافت نفقه است.

اگر شما حق مسکن را دریافت کرده اید و می خواهید بعد از ازدواج به خارج از کشور بروید بدون شک قانون این مسئله را قبول نمی کند و شما باید به خوبی این مورد را هم زمان دریافت حق مسکن در نظر داشته باشید.