طلاق و انواع آن

طلاق چیست؟

واژه طلاق کلمه ای عربی است و به معنای گشودن گره و رها کردن است و در فقه بعنوان از بین بردن ازدواج با لفظ مخصوص می باشد . طلاق امروزه بعنوان یک ابزار برای خاتمه رابطه زناشویی میان زن و مرد شناخته می شود و یکی از مرسوم ترین دعاوی ای است که در دادگاه ها مطرح می شود . یکی دیگر از روش های جدایی ، فسخ نکاح است .

طلاق نوعی ایقاع است که یکی از راه های خاتمه نکاح می باشد که در قوانین ایران برای این که زن و شوهر از یک دیگر طلاق بگیرند باید تشریفاتی را طی کنند . طلاق در فقه اسلامی حق مرد می باشد اما طرفین می توانند با توافق ، به زن وکالت طلاق بدهند. به علاوه شرایطی وجود دارد که زن می تواند از دادگاه حکم طلاق بگیرد . 

طلاق وانواع آن:

طلاق یکی از راه های پایان زندگی مشترک است. انواع طلاق براساس درخواست کننده طلاق عبارت است از طلاق از طرف مرد ، طلاق از طرف زن و طلاق توافقی و اقسام آن براساس امکان رجوع ، طلاق رجعی و طلاق بائن است. 

انواع طلاق:

تقسیم بندی طلاق بر اساس موجبات آن

1- طلاق از طرف مرد

یکی از انواع طلاق، طلاق از طرف مرد می باشد. با توجه به ماده (1133) قانون مدنی می توان گفت که: «مرد می‌تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون طلاق‌، با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسرش را بنماید.». مراحل طلاق به این صورت است که اگر مرد بخواهد زن خود را طلاق بدهد، باید به دادگاه مراجعه کند و دادگاه با ارجاع اختلاف به داوری‌، اقدام به صلح بین زوجین می‌کند (ایجاد صلح بین مرد و زن) و در صورتی که بین زن و مرد صلح برقرار نشود، گواهی عدم سازش صادر می شود و باید مراحل طلاق را طی کند.

عدم رضایت زن موثر در صدور یا عدم صدور گواهی عدم امکان سازش برای اجرای صیغه طلاق نیست. لیکن مرد حتی اگر عذر موجهی برای طلاق داشته باشد، باز هم موظف است، مهریه‌، جهیزیه و نفقه زن را مطابق با قانون طلاق و مهریه پرداخت کند. اما اگر عذر موجهی وجود نداشته باشد، این حق برای زن وجود دارد که علاوه بر مهریه، جهیزیه و نفقه، اجرت‌ المثل کار هایی را که در طول زندگی مشترک با عدم قصد تبرع و به دستور مرد انجام داده است، دریافت کند.

2- طلاق از طرف زن

طبق قانون کشور ما حق طلاق با آقا است و در حالت عادی خانم چنین حقی را ندارد. مگر در مواردی که آقا به خانم وکالت در طلاق یا همان حق طلاق را بدهد که خانم با وکالت از آقا درخواست طلاق بکند.

اگر خانم بتواندعدم رعایت یکی از شروط ۱۲ گانه ای را که در سند ازدواج قید شده است ثابت کند می تواند درخواست طلاق کند. با اینکه حق طلاق با خانم نیست، اما قانون پیش بینی هایی برای خانم ها کرده که در شرایطی که به اصطلاح عسر و حرج گفته می شود، درخواست طلاق بکند. منظور از عسر و حرج شرایطی است که تحملش برای خانم غیر ممکن است و دچار مشقت شده است. به طور مثال یکی از این موارد عدم وجود رابطه جنسی در زندگی مشترک است که قانون به شدت در مقابل این مورد حساس است و اگر خانم بتواند ثابتش کند، قدم بزرگی برای انجام طلاق از طرف زن برداشته است.

مهم ترین موارد و دلایل طلاق به درخواست زن :

1- زن مدعی عسر و حرج باشد

2- زن مدعی کراهت و تنفر شدید از مرد باشد

3- مرد بیش از شش ماه نفقه زن را نداده باشد

4- طلاق با استناد به شروط 12 گانه عقدنامه

5- وکالت و حق طلاق ضمن عقدنامه یا سند جداگانه

6- زن و شوهر برای مدت طولانی از هم جدا زندگی کنند

7- توسل به شرایط فسخ نکاح

8- توسل به شرایط بطلان نکاح

9- دلیل نانوشته طلاق به درخواست زن !

بر خلاف تصور عامه مهریه در طلاق از طرف زن وجود دارد و مهریه هیچ ربطی به نوع طلاق ندارد. گرچه وصول همزمان مهریه و گرفتن رای طلاق کار بسیار سختی است اما از لحاظ قانونی غیر ممکن نیست.

طلاق با داشتن حق طلاق : مرد می تواند به همسر خود وکالت بدهد که از او طلاق بگیرد ، هر چند داشتن این وکالت به این معنی نیست که زن هر زمان که بخواهد می تواند از شوهرش طلاق بگیرد ، بلکه باید همچنان تشریفات طلاق را طی کند.

طلاق با داشتن عسر و حرج یا شرایط دیگر : در قانون پیش بینی شده است که زن می تواند در شرایطی از دادگاه بخواهد تا حکم طلاق او را صادر کند . این شرایط عبات است از این که مرد نفقه اش را نپردازد ، شوهر بیش از چهار سال غایب باشد و این که موارد عسر و حرج وجود داشته باشد : " به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد "

3- طلاق توافقی

در این نوع طلاق طرفین باهم توافق می کنند که از هم جدا شوند و به زندگی مشترک خود خاتمه بدهند ؛ با این حال طرفین باید تشریفاتی را طی کنند و پس از آن می بایست از دادگاه ، تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش کنند . 

ارتباط 24 ساعته با وکیل طلاق توافقی

طلاق بر اساس امکان رجوع به دو نوع طلاق بائن و طلاق رجعی تقسیم می شود

طلاق رجعی

طلاقی است که مرد می تواند در طول مدت عده به زن رجوع کند و زندگی مشترکشان را از سر بگیرند . پس از اتمام عده ، حق رجوع از بین می رود . اکثر طلاق هایی که ثبت می شود از نوع طلاق رجعی است مگر این که در قانون ذکر شده باشد که از نوع بائن است که در ادامه توضیح داده شده است 

طلاق بائن

نوعی از طلاق است که مرد حق رجوع به زن را ندارد. طبق ماده 1145 قانون مدنی در موارد زیر طلاق از نوع بائن است : 

1- طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود.

2- طلاق یائسه.

3- طلاق خلع و مبارات مادام که زن رجوع به عوض نکرده باشد.

4- سومین طلاق که بعد از سه وصلت متوالی به عمل آید اعم از این که وصلت در نتیجه رجوع باشد یا در نتیجه نکاح جدید.

رجوع با هر عملی ممکن است حاصل شود و شرایط خاصی برای آن در نظر گرفته نشده است اما با این حال ثبت آن الزامی است.

طلاق خلع و مبارات

یکی از اقسام طلاق بائن است و طلاقی است که طرفین به علت کراهتی که از هم دارند، از یکدیگر جدا می شوند . در این طلاق که زن مالی را به مرد می بخشد تا مرد را به طلاق راضی کند و تا زمانی که زن از این مال رجوع نکرده باشد ، طلاق از نوع بائن محسوب می شود ؛ زیرا زمانی که زن از بذل رجوع کند ، مرد هم می تواند از طلاق رجوع کند .

تفاوت حکم طلاق و گواهی عدم امکان سازش

تفاوت حکم طلاق و گواهی عدم امکان سازش را می توان در موارد زیر بررسی کرد :

1- وقتی قرار باشد دادگاه درباره موضوعی حکم صادر کند ، به طور کامل آن را بررسی کرده ، دفاعیات طرفین را می شنود و در نهایت تصمیم می گیرد که به نفع چه کسی و چگونه حکم صادر کند . در اصطلاح حقوقی به این روند ، ورود دادگاه به ماهیت دعوا می گویند . همانطور که گفته شد یکی از این موارد زمانی است که زن بدون داشتن حق طلاق درخواست طلاق کند . اما دادگاه زمانی گواهی عدم امکان سازش صادر می کند که لزومی برای ورود به ماهیت دعوی وجود ندارد و تنها قصد دارد تصمیم به طلاق را تایید کند .

2- طبق قانون حمایت خانواده ، مدت اعتبار حكم طلاق شش ماه از تاريخ ابلاغ راي فرجامی يا انقضای مهلت فرجام خواهی است اما گواهی عدم سازش اگر تا 3 ماه به دفترخانه ارائه نشود ، دیگر اعتبار ندارد . 

3- حکم طلاق دستور دادگاه به جدایی است اما در گواهی عدم سازش طلاقی صورت نگرفته بلکه تنها اجازه طلاق صادر شده است و در صورتی که در مدت مشخص شده 3 ماهه طلاق ثبت نشود ، به منزله انصراف از جدایی است .

دادگاه صالح برای رسیدگی به طلاق

دادگاه صالح برای رسیدگی به طلاق دادگاه محل اقامت خوانده است ولی شما می توانید دادخواست طلاق را در شهر و منطقه محل سکونت خود هم به دفتر خدمات قضایی بدهید.خود سامانه هوشمند قوه قضاییه بر اساس آدرس خوانده دادگاه صالح را انتخاب می کند.مثلا اگر زنی در شهرستان زندگی می کند و شوهرش در تهران است می تواند در دفتر خدمات قضایی شهر محل اقامت خود دادخواست بدهد ولی دادگاه صالح دادگاه خانواده محل اقامت شوهر است.

مطابق با ماده ۱۲ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۹۱  در دعاوی و امور خانوادگی مربوط به زوجین، زوجه می ‌ تواند در دادگاه محل اقامت شوهر یا محل سکونت خود اقامه دعوی کند مگر در موردی که خواسته، مطالبه مهریه غیرمنقول باشد.

اگر زوجه در دادگاه خانواده بخواهد همسر خود را مجهول المکان معرفی کند باید آخرین اقامتگاه همسرش را به دادگاه بدهد و دادگاه موظف به تحقیق در این رابطه می باشد و در صورت به نتیجه نرسیدن ابلاغ از طریق نشر آگهی صورت خواهد پذیرفت.

مطابق با ماده ۱۳ قانون حمایت از خانواده هرگاه زوجین دعاوی موضوع صلاحیت دادگاه خانواده را علیه یکدیگر در حوزه ‌ های قضائی متعدد مطرح کرده باشند، دادگاهی که دادخواست مقدم به آن داده شده است صلاحیت رسیدگی را دارد. چنانچه دو یا چند دادخواست در یک روز تسلیم شده باشد، دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به دعوای زوجه را دارد به کلیه دعاوی رسیدگی می ‌ کند.

در رویه قضائی ، اکثر شعبات دادگاه خانواده مستقر در تهران ، در صورتی صلاحیت دادگاه محل اقامت زوجه در رسیدگی را مورد پذیرش قرار می دهند که محل اقامت زوج خارج از تهران باشد .

هزینه تنظیم دادخواست طلاق از طرف زن

1- ثبت دادخواست اولیه برای طرح دعوای طلاق از طرف زن در سال ۱۴۰۰ ، بسته به اینکه توسط عریضه نویس تنظیم شده یا توسط  وکیل دادگستری، حد اقل این هزینه از 50 هزار تومان تا 200 هزار تومان است .

۲- هزینه کپی برابر با اصل کردن مدارک شناسانی و عقد نامه زن برای اینکه ضمیمه دادخواست طلاق شود هر برگه مبلغ 1500 تومان خواهد بود .

۳- هزینه دادرسی طلاق به درخواست زن در سال 1400 مطابق جدول هزینه دادرسی و تعرفه خدمات قضایی سال  ۱۴۰۰  ، به دلیل غیر مالی بودن دعوای طلاق از طرف زن، از 40 هزار تومان تا 180 هزار تومان می باشد  که همراه با هزینه دفاتر خدمات قضایی در حدود 200 هزار تومان خواهد بود.

۴- هزینه مشاوره ای که زوجین بایستی به مراکز مشاوره خانواده در سال 1400 پرداخت کنند این مشاوره ها 5 جلسه است که هر جلسه 104 هزار تومان است و حدودا 520 هزار تومان هزینه دارد .

۵- هزینه داوری ارجاع شده از سوی دادگاه در سال 1400 که حدودا برای هر داور 100 هزار تومان است .

۶- رسیدگی به دعوای طلاق به درخواست زن رسیدگی سه مرحله ای است یعنی دادخواست ابتدا در دادگاه بدوی رسیدگی می شود و حکم صادر می شود هر کدام از طرفین به حکم صادره در مدت 20 روز حق اعتراض دارند که در صورت اعتراض پرونده برای رسیدگی مجدد به دادگاه تجدید نظر فرستاده می شود که هزینه این اعتراض 30 هزار تومان خواهد بود و در صورت اعتراض به حکم صادره از دادگاه تجدیدنظر هم و پرونده به دیوان عالی کشور فرستاده می شود هزینه این اعتراض هم 30 هزار تومان خواهد بود .

۷- هزینه ای که زوجه بایستی برای خواندن صیغه طلاق و ثبت در دفترخانه طلاق یا همان محضر بپردازند که حدود 800 هزار تومان است .

باید توجه داشت که هریک از این هزینه هایی که برای ثبت و رسیدگی به دادخواست طلاق از طرف زن در سال ۱۴۰۰ عنوان شد بسته به اینکه متقاضی طلاق در کدام شهر یا استان زندگی کند متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال هزینه دفترخانه های ازدواج و طلاق برای خواندن صیغه طلاق و ثبت آن در شهر تهران از 800 هزار تومان به بالاست که این بستگی به نظر دفتر طلاق دارد.