صدور حکم موت فرضی و آثار آن

حکم موت فرضی، غایب مفقود الاثر :

وقتی فردی ناپدید می شود از فوت یا حیات وی خبری در دست نیست و اموال و امور و خانواده و تکلیف و تعهدات وی بلاتکلیف مانده است.در قانون تاسیسی وجود دارد تحت عنوان موت فرضی و پروسه دادن تصرف اموال فرد غایب به ورثه.حکم موت فرضی غایب در موردی صادر می شود که از تاریخ آخرین خبری که از حیات او رسیده است مدتی گذشته باشد که عادتاً چنین شخصی زنده نمی ماند.

به موجب ماده 1019 قانون مدنی " حکم موت فرضی غایب در موردی صادر می شود که از تاریخ آخرین خبری که از حیات او رسیده است مدتی گذشته باشد که عادتاً چنین شخصی زنده نمی ماند " . در مواد 1020 لغایت 1022 قانون مدنی مواردی که شخص غایب مفقودالاثر زنده فرض نمی شود بیان شده است. با توجه به این مواد در می یابیم که مدتی که شخص پس از گذشت آن عادتا زنده فرض نمی شود ، حداقل سه سال و حداکثر ده سال است. برای مطالعه مواردی که شخص غایب زنده فرض نمی شود، کلیک کنید. بر اساس ماده 1023 قانون مدنی و ماده 155 قانون امور حسبی پس از گذشت این مدت، در صورتی که ورثه تقاضای صدور حکم موت فرضی کرده باشند، دادگاه اقدام به انتشار آگهی برای صدور حکم موت فرضی می کند و به این طریق اشخاصی که ممکن است از غایب خبری داشته باشند را دعوت می کند تا اطلاعات خود را بیان کنند.

قانون مدنی ایران چندین مورد از مواردی که می توان در خصوص غایب مفقودالاثر حکم موت فرضی را صادر نمود بیان نموده است. طبق قانون مدنی بعد از مدت زمان تعیین شده می توان برای این اشخاص حکم موت فرضی را صادرکرد. این موارد عبارتند از:

در مواردی که غایب مفقودالاثر در مدت ده سال پس از غیبت او به سن 75 سال رسیده باشد.

در صورتی که فردی در زمره قشون جنگی باشد و در جنگی که منتهی به صلح شده است به مدت سه سال خبری از او دریافت نگردد یا اینکه پنج سال پس از جنگی که منتهی به صلح نشده است از او خبری دریافت نگردد.

اگر حین سفر دریایی و به دنبال غرق شدن کشتی به مدت سه سال از فرد هیچ گونه اخباری مبنی بر زنده بودن او دریافت نشود.

شرایط صدور حکم موت فرضی :

درخواست از سوی اشخاص ذینفع در قانون امور حسبی؛ ورثه، وصی و موصی له می توانند از دادگاه درخواست صدور حکم موت فرضی نمایند ولی طلبکاران غائب چنین حقی را ندارند.

• گذشت مدت متعارف

• سه بار نشر آگهی

• گذشت یکسال از آخرین نشر آگهی.

تقدیم دادخواست صدور حکم موت فرضی به دادگاه :

دادخواست حقوقی به خواسته صدور حکم موت فرضی باید به صورت کتبی و دربر دارنده مشخصات غایب, تاریخ غیبت شخص و دلایلی که بر حسب آن درخواست کننده خود را محق میداند، باشد.  ادله و اسنادی که بر طبق استناد به آنها بتوان این امر را محقق ساخت میبایست ضمیمه دادخواست باشد. تمامی شرایط بیان شده مطابق ماده های ۱۵۳ و ۱۵۴ قانون امور حسبی می باشد.

صدورحکم موت فرضی درصلاحیت کجاست؟ وبه طرفیت چه کسانی اقامه می شود؟

دادخواست موت فرضی در دادگاه خانواده و در بخش رسیدگی به امور محجورین و افراد مفقودالاثر بررسی می شود. این دادخواست از طرف ذی نفع و به طرفیت وراث و دادستان تنظیم می شود. بنابراین شما باید به یکی از شعبات دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و اقدام به تنظیم دادنامه کنید. این دادخواست باید در دادگاهی اقامه گردد که به عنوان محل زندگی و اقامتگاه غایب مفقودالاثر شناخته می شود. لازم به ذکر است که رسیدگی به این پروسه چهارده الی هجده ماه طول می کشد.

اثر حکم موت فرضی بر نکاح :

مهمترین و جنجال برانگیزترین مسئله ای که در خصوص غایب مفقودالاثر مطرح می گردد رابطه زوجیت و تعیین تکلیف آن در خصوص همسر وی است. در این خصوص قانون می گوید که اگر تا چهار سال از فرد هیچ گونه خبری دریافت نگردید زن می تواند در دادگاه خانواده درخواست صدور حکم موت فرضی بدهد. دادگاه این درخواست را بررسی کرده و پس از آگهی این امر در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار، یکسال فرصت برای احتمال بازگشت غایب در نظر می گیرد. اگر غایب در این زمان مراجعه نکرد همسر او را طلاق داده و زن ملزم است عده وفات نگهدارد. پس از اتمام عده، زن می توان دوباره ازدواج کند.

اثر صدور حکم موت فرضی در امور مالی :

بعد از صادر شدن حکم موت فرضی ، اموال غایب به تصرف قطعی ورثه داده خواهد شد و ورثه مالک این اموال شناخته خواهند شد . بنابراین ، می توانند در این اموال هرگونه تصرفی بنمایند . اما مسئله زمانی بوجود می آید که پس از گذشت مدتی ، غایب بازگردد . در این حالت مطابق ماده 1027 قانون مدنی " آنچه را که از اعیان یا منافع اموال مزبور حین پیدا شدن غایب موجود می باشد مسترد دارند " . ولی مسئولیتی برای بازپرداخت اموالی که از دست رفته است ندارند . مثلا اگر خانه غایب را فروخته و پول آن را خرج کرده باشند در مقابل آن مسئولیتی نخواهند داشت . چرا که به موجب قانون مالک آن اموال بوده اند . اما اگر خود آن مال موجود باشد ، باید به او بازگردانده شود . 

اثر صدور حکم موت فرضی در امور غیر مالی :

علاوه بر تاثیر حکم موت فرضی بر امور مالی شخص که منجر به مالکیت ورثه نسبت به اموال و دارایی های شخص می شود ، این سوال را مطرح می کند که در صدور حکم موت فرضی در امور غیر مالی او هم تاثیری دارد یا خیر . در برخی از کشورها صدور حکم موت فرضی در مورد طلاق همسر وی تاثیرگذار است . یعنی با صدور حکم موت فرضی نکاح وی نیز منحل می شود.

رجوع غایب مفقودالاثر :

حال که از طریق دادگاه حکم موت فرضی صادر شده است بنابراین فرد نمی تواند به تقسیم اموال و طلاق همسر خود اعتراض نماید. در این خصوص قانون مشخص نموده است هرچقدر از اموال موت فرضی که در زمان برگشت فرد موجود است دوباره به مالکیت او بازمیگردد و اگر بخشی از اموال او از طریق خرید و فروش یا مسائل دیگر از بین رفته باشد قابلیت عودت به مالکیت فرد را ندارد.

رابطه زوجیت نیز در صورتی تداوم می یابد که فرد در طول مدت عده مراجعه کند. اگر عده به پایان رسیده باشد زن می تواند درخواست مرد جهت ازدواج مجدد را رد کرده و یا اینکه به آن پاسخ مثبت دهد. در این خصوص دیگر نمی توان گفت زندگی مشترک تداوم داشته است و صرفا می توان آن را یک ازدواج مجدد برای زن و مرد دانست.