فسخ نکاح

گروه وکلای عدل جو مرجع تخصصی انحصار وراثت، تقسیم تَرَکه، مالیات بر ارث، دعاوی ثبتی و ملکی و طلاق توافقی می باشد.

جمعی از وکلای مجرب پایه یک دادگستری خانم و آقا با تخصص و تجربه در زمینه پرونده های مرتبط با ارث، دعاوی ثبتی و ملکی و طلاق توافقی گرد هم آمده اند و آماده ی ارائه خدمات تخصصی اعم از مشاوره حقوقی و قبول وکالت در کلیه امور ارث و دعاوی ثبتی و ملکی و طلاق توافقی در تهران و شهرهای اطراف و هموطنان خارج از کشور می باشند.

برای اعطای وکالت با شماره 23 21 036 - 0912 تماس حاصل نموده و یا از طریق راه های ارتباطی معرفی شده در وب سایت اقدام نمایید تا با توجه به فوریت های حقوقی، نزدیک ترین وقت مشاوره برای شما تعیین گردد.

ساعت کار دفتر شنبه تا چهارشنبه از ساعت 8 صبح الی ۲۰ عصر می باشد.

فسخ نکاح

فسخ نكاح عبارت است از بر هم زدن عقد نکاح که تنها به اراده صاحب حق واقع مي شود و در زمره ي ايقاعات است نه قراردادها. فسخ كننده بايد اهليت داشته باشد و به همين دليل فسخ نكاح مجنون با ولي با قيم اوست. فسخ نكاح طبق ماده ۱۱۲۰ قانون مدني شامل انحلال يا بر هم خوردن نكاح به يكي از عوامل قانونی بدون دخالت زوج يا زوجه است و به دليل اهميتي كه درامر نكاح وجود دارد برخلاف بقيه عقود خيار فسخ وجود نداشته و تنها در مواردي كه قانون آنرا ذكر كرده است، حق فسخ نكاح براي طرفين نكاح به وجود مي آيد.

يکي از مواردي که به طرفين اجازه مي‌دهد ازدواج را فسخ کنند کاري است که «تدليس» نام دارد. يعني فرد به اصطلاح کلي کلک بزند و صفت‌هايي را به خود نسبت بدهد که آنها را ندارد. اگر فردي با اين روش ازدواج کند، تکليف آن ازدواج معلوم است: همسر مي‌تواند ازدواج را فسخ کند. حق هم دارد! 

در ضمن، تفاوتي نمي‌کند که اين صفات و ويژگي‌هاي دروغين در متن عقد نوشته شده باشد يا خير، چون در هر دو حالت،‌ حق فسخ وجود دارد.

شرايط زير برای به وجود آمدن حق فسخ  براي مرد و زن ضروری است :

۱- وجود عيب درحال عقد :

عيوب ذكر شده چه براي مرد و چه برا ي زن  بايد در حين عقد وجود داشته باشد تا حق فسخ براي طرف ديگر باشد ، درا ين جا دو مورد استثنا وجود دارد :

الف) جنون مرد چنانچه بعد از عقد هم حادث  شود براي زن  حق فسخ خواهد بود .

ب) عنن مرد هرگاه بعد از عقد حادث شود  براي زن حق فسخ خواهد بود .

۲- عدم اطلاع  از عيب حين عقد :

چنانچه هر يك از طرفين عقد نكاح هنگام عقد عالم به وجود عيب  باشد طرف ديگر حق فسخ نخواهد  داشت (هریک اززوجين كه قبل ازعقدعالم به امراض مذكوره درطرف ديگربودبعدازعقدحق فسخ نخواهدداشت (ماده ۱۱۲۶ ق م)

۳- رضایی بودن  فسخ : 

زن يا شوهر درصورت وجود يكي از موجبات  مذكور مي تواند ازدواج را فسخ كند. فسخ به هر لفظ ياعملي كه دلالت بر آن كند، تحقق مي يابد و رعايت ترتيبات و تشريفاتي كه براي طلاق مقرر است، درفسخ شرط نيست ( ماده ۱۱۳۲ ) كسي كه داراي حق فسخ است، بايد اراده خود را بر فسخ به گونه اي  اعلام كند. مثلاً مي تواند از طريق اظهار نامه رسمي يا پست سفارشي اين كار را انجام دهد .البته براي اينكه بتواند انحلال نكاح را در دفتر رسمي و در شناسنامه خود به ثبت برساند و نيز برا ي حل اختلاف كه اغلب در اين گونه موارد پيش مي آيد، رجوع به دادگاه ضرورت دارد.

۴- فوريت  خيار فسخ :

خيار ات موجود  در نكاح فوري است. (خیار فسخ فوري است و اگرطرفي كه حق فسخ دارد بعد از اطلاع بعلت فسخ نكاح رافسخ نكندخياراوساقط مي شودبشرط اينكه علم به حق فسخ و فوريت آن داشته باشدتشخيص مدتي كه براي امكان استفاده ازخيارلازم بوده بنظرعرف وعادت است . ماده  ۱۱۳۱ قانون مدني ) و دارنده حق فسخ بايد در كوتاهترين مدتي كه عرفاً مي تواند حق  فسخ خود را اعمال كند اراده خود را بر به هم زدن ازدواج اعلام دارد ، زيرا خيار فسخ  براي رفع ضرر همسري است كه اين حق  به او داده شده است. تشخيص مدتي كه براي امكان استفاده از خيار لازم  بوده، باعرف است. بنابراين اگر دارنده حق فسخ  بعد از آگاهي از علت فسخ  ( مانندعيب  و تدليس ) به فوريت حق خود را اعمال نكند،  خيار او ساقط مي شود. به شرط اينكه علم به حق فسخ خود و فوريت آن داشته باشد . درصورت  جهل به حق فسخ  و فوريت آن يا جهل به يكي از  اين دو امر ، خيار ساقط  نخواهد شد ».

موارد فسخ نکاح به علت عیوب مرد برای زن

فسخ نکاح به علت جنون مرد:

جنون، عیب مشترکی است که در صورت ظهور در مرد (زوج)، حق فسخ نکاح را به زن می دهد. بر این اساس اگر شوهر دیوانه باشد زن می تواند نکاح خود را فسخ نماید و فرقی هم نمی کند که این حالت (دیوانگی) به صورت همیشگی در مرد وجود داشته باشد یا به صورت دوره ای در وی ایجاد گردد.

دقت داشته باشید حتی اگر مرد قبل از نکاح دچار جنون بوده و زن از آن آگاه نبوده باشد، باز هم حق فسخ برای زن وجود خواهد داشت. همچنین اگر مرد پس از عقد دچار جنون شده باشد، فرقی نمی کند قبل از نزدیکی باشد یا بعد از نزدیکی، طبق ماده ۱۱۲۵ قانون حق فسخ نکاح برای زن به وجود می آید.

” در صورت وجود موارد حق فسخ ، هر کدام از طرفین می تواند عقد را فسخ کند “

فسخ نکاح به علت عیوب مختص مرد:

طبق ماده ۱۱۲۲ قانون مدنی، عیوبی که در ادامه به آن ها اشاره خواهم کرد اگر در مرد وجود داشته باشد موجب حق فسخ برای زن خواهد بود:

1- خصاء: به معنای اَختگی و اَخته بودن مرد به وسیله کشیدن بیضه های او است و در صورتی برای زن حق فسخ ایجاد می کند که پس از نکاح رخ داده و زن از آن بی اطلاع باشد و همچنین مانع از ایفای وظایف زناشویی مرد گردد.

2- عِنَن: به معنای ناتوانی مرد در ایفای وظایف زناشویی است و به چنین فردی عنین می گویند. اگر عنن در دوران عقد وجود داشته باشد و زن نیز از آن آگاه نباشد، حق فسخ برای وی ایجاد می گردد. 

در صورتی یک مرد دچار عِنَن شده است که حتی یک بار هم رابطه زناشویی با همسر خود نداشته باشد.

اگر امکان نزدیکی مرد با زن وجود داشته باشد اما مرد توانایی بارور ساختن زن را نداشته باشد این موضوع به منزله عِنَن مرد نبوده و زن مجاز به فسخ نکاح نمی باشد و دادگاه هم به درخواست وی ترتیب اثر نمی دهد.

در صورتی که عنن پس از عقد ایجاد شود، طبق ماده ۱۱۲۵ قانون مدنی، باز هم حق فسخ نکاح برای زن وجود خواهد داشت. اگر زن پس از اطلاع از عنن شوهر، راضی به ادامه زندگی نباشد، می تواند بلافاصله به حاکم رجوع کرده و درخواست تعیین تکلیف و فسخ نکاح نماید. اما در صورتی که زن بیماری همسر خود را بپذیرد و آن را تحمل کند، حق مزبور از وی ساقط خواهد شد.

صدور رای به فسخ نکاح به علت عنن مرد توسط دادگاه صورت می گیرد. در این شرایط غالباً دادگاه با جلب نظر کارشناس یا کارشناسان پزشکی قانونی نسبت به احراز ادعای زن اقدام می نماید.

پزشک یا کمیسیون پزشکی قانونی نیز با توجه به دستور مقام محترم قضایی، مرد را مورد معاینه و از جمله تست (رژی) قرار می دهد. پس از بررسی های لازم، وضعیت توانمندی یا ناتوانی جنسی مرد را برای دادگاه ارسال می کند. دادگاه پس از بررسی نظر کمیسیون پزشکی و مستندات پرونده، رای مناسبی صادر می کند.

۳- مقطوع بودن آلت تناسلی : یعنی به اندازه ای آلت تناسلی کوچک باشد که مرد قادر به انجام عمل زناشویی نباشد. در این شرایط حق فسخ نکاح برای زن به وجود می آید.

اگر پس از قطع آلت تناسلی، به اندازه حَشفه (سر آلت تناسلی) باقی مانده باشد، به گونه ای که مرد بتواند با زن خود نزدیکی و وظایف زوجیت را ایفا کند، زن حق فسخ نکاح نخواهد داشت.

امّا یک نکته بسیار مهم، طبق ماده ۱۱۲۷ قانون، هرگاه شوهر بعد از عقد مبتلا به یکی از امراض مقاربتی گردد، زن حق خواهد داشت که از نزدیکی با او امتناع کند و امتناع به علت مزبور، مانع از حق نفقه نخواهد بود.

فسخ نکاح به علت تدلیس :

 تدلیس یا فریب در ازدواج چیست؟

در مواد مربوط به نکاح به طور صریح مطالبی در خصوص تدلیس ذکر نشده است؛ اما می‌توان از ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی آن را استنباط کرد. طبق این ماده “هرگاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متباینا بر آن واقع شود.”

تدلیس در نکاح یا تدلیس در ازدواج هنگامی صدق می‌کند که شخص با اقدامات متقلبانه و فریبکارانه عیب موجود در خود را پنهان کند یا خود را دارای وصف نیکویی معرفی کند، در حالی که فاقد آن استیکی دیگر از موارد فسخ نکاح برای زن (زوجه)، تدلیس و فریبکاری مرد می باشد .

موارد فسخ نکاح به دلیل عیوب زن :

عیوب مختص زن نیز در ماده ۱۱۲۳ قانون مدنی برشمرده شده است و به موجب آن اگر این عیوب در هنگام عقد موجود باشد و مرد بدون آگاهی به آنها با زن ازدواج کرده باشد، (مواد ۱۱۲۴ و ۱۱۲۶ قانون مدنی) قانون به مرد حق فسخ ازدواج را می‌هد. این عیوب نیز شامل قرن؛ جذام؛ برص؛ افضاء؛ زمین‌گیری و نابینایی از دو چشم است.

حق فسخ نکاح به دلیل عیوب زن، برای جلوگیری از ضرر مرد است. بابراین اگر به وسیله عمل جراحی یا با وسایل درمانی این عیوب از بین برود، حق فسخ نکاح نیز مبنای خود را از دست می‌دهد و ساقط می‌شود

عیوب مشترک بین زن ومردکه موجب فسخ نکاح میشود؟

عیوبی که موجب فسخ نکاح می شوند عبارتند از: جنون که میان زن و مرد مشترک است عیوب ویژه مرد و عیوب ویژه زن. این عیوب عمدتاً از فقه گرفته شده اند و مبنای فقهی دارند.

جنون زن و مرد

طبق ماده۱۱۲۱ قانون مدنی جنون هریک از زوجین به شرط استقرار اعم از اینکه مستمر یا ادواری باشد برای طرف مقابل موجب حق فسخ است. پس جنون شوهر یا زن چه دایمی و چه ادواری از موجبات فسخ نکاح خواهد بود. تفاوتی که در باب جنون بین زن و مرد وجود دارد این است که جنون شوهر چه قبل از نکاح و چه بعد از آن عارض شود موجب خیار فسخ برای زن است منتها جنون زن زمانی موجب حق فسخ برای مرد است که عیب مزبور در حال عقد وجود داشته باشد.البته اگر جنون زوج یا زوجه در حال عقد وجود داشته و همسر دیگر از آن آگاه باشد نمی تواند بعد از عقد نکاح را فسخ کند.

فسخ نکاح به علت تخلف ازشرط صفت :

طبق ماده۱۱۲۸ قانون مدنی؛ هرگاه در یکی از زوجین صفت خاصی شرط شده باشد و بعد از عقد معلوم شود که طرف فاقد وصف مقصود بوده است طرف دیگر حق فسخ نکاح را خواهد داشت همین طور است درصورتی که صفت خاصی در عقد صریحاً شرط نشده لیکن از قرائن و اوضاع و احوال برمی آید که آن صفت منظور طرفین بوده و وارد قلمروی قرارداد شده و عقد متبانیاً برآن واقع شده است. تدلیس و تخلف قدری مشابهت دارند و تفکیک عملی آنها دشوار است. معیار تفکیک این دو را این دانسته اند که در تدلیس قصد فریب و عمد باید وجود داشته باشد و درصورتی که قصد فریب و عمد نباشد تدلیس صدق نخواهد کرد.

مزیت های فسخ نکاح نسبت به طلاق :

 ۱- مزیت فسخ نکاح نسبت به طلاق به عنوان روش دیگر انحلال نکاح، منوط نبودن آن به تشریفات خاص است و در برخی مواقع زمانی که طلاق مجاز نیست (مثل عادت یا نفاس) فسخ میتواند محقق شود.

۲- در فسخ نکاح اجازه دادگاه برای فسخ لازم نیست و پیش از فسخ مراجعه به دادگاه الزام ندارد.

۳- فسخ نکاح حقی است که برای هر دو طرف پیش بیی شده است و مثل طلاق مختص مرد نیست.

۴- مطالبه مهریه در فسخ نکاح با طلاق متفاوت است.

۵- وقوع فسخ نکاح هرچند بار که رخ بدهد موجب حرمت زن و شوهر نمی شود.

۶- عدم ثبت طلاق دردفتر خانه رسمي جرم شناخته شده، برعكس عدم ثبت رسمی فسخ نکاح جرم شناخته نمي شود .

۷- طلاق در ازدواج دائم است، اما فسخ نكاح هم در ازدواج دائم و هم در ازدواج موقت است .

۸- در فسخ نكاح هيچ گونه حق رجوعي براي مرد وجود ندارد،  درحاليكه درطلاق رجعي  براي مرد تا زماني كه زن درعده است حق رجوعي وجود ندارد»فسخ نکاح در ماده 1120 تا 1128 قانون مدنی پیش بینی شده است.

۹- طلاق حق و اختیار مرد است، در حالی که فسخ نکاح ممکن است از جانب زن نیز واقع شود.

10- در طلاق رجعی شوهر می‌تواند در زمان عده به همسر خود رجوع کند، اما در فسخ نکاح امکان رجوع وجود ندارد، و تشکیل دوباره خانواده جز با نکاح جدید ممکن نیست.

11- در صورتی که مرد پیش از نزدیکی زن خود را طلاق دهد، زن مستحق نصف مهریه است (ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی) ولی در فسخ نکاح زن حق مهریه ندارد، مگر در صورتی که موجب فسخ، عنن باشد که زن مستحق نصف مهریه است.

12- اگر بین زوجین سه بار طلاق اتفاق بیفتد آنها دیگر نمی‌توانند با یکدیگر ازدواج کنند مگر با آمدن محلل. اما فسخ هرچند بار که بین زن و مرد اتفاق بیفتد، ایجاد حرمت نمی‌کند.

ثبت رسمی فسخ نکاح :

قانون مدنی در ماده 1151 قانون مدنی مدت عده در فسخ نکاح را بیان کرده است . عده فسخ نکاح دائم سه طهر است یعنی زن سه بار پاکی بعد از پریودی را بگذراند ، مگر این که زن به اقتضای سن عادت زنانگی نبیند یعنی یائسه باشد که در این صورت عده او سه ماه است .

همان‌طور که گفته شد، فسخ نکاح امری یک‌طرفه است. در واقع دارنده حق فسخ برای این کار ملزم به رعایت تشریفات خاصی نیست و فقط با گفتن لفظ یا انجام عملی که بر آن دلالت داشته باشد، نکاح را فسخ می‌کند.  اما ثبت رسمی آن همانند ازدواج و طلاق الزامی است. به این منظور باید به دادگاه مراجعه و پس از صدور حکم مربوط از سوی دادگاه، فسخ نکاح را در دفاتر ازدواج و طلاق ثبت کرد.

عده فسخ نکاح :

در ماده 1153 قانون مدنی عده فسخ نکاح در عقد دائم زنان باردار ببان شده است که عده فسخ نکاح در مورد زن حامله تا وضع حمل است .

عده زن غیر مدخوله یعنی زنی که پس از عقد ، شوهرش با او نزدیکی نکرده و دخول نداشته است ، چنانچه نکاح او فسخ گردد و باطل شود ، به تجویز صدر ماده 1155 قانون مدنی عده نگاه نمی دارد و بلافاصله می تواند با مرد دیگر ازدواج نماید.

آیا با رفع عیب، حق فسخ از بین می رود؟

چون حق فسخ با عیب ایجاد شده است در صورت شک در بقای آن، وجود حق فسخ استصحاب می شود. بنابراین پس از عمل جراحی و رفع عیب هم دارنده حق می تواند نکاح را برهم بزند. منتها از این رو که ضرر منتفی شده و مصلحت خانواده ایجاب می کند که از انحلال نکاح جلوگیری شود بنابراین فرض سقوط حق فسخ ارجح تر است.

توجه داشته باشید :

اگر زن یا مرد پیش از عقد دائم به این معایبی که موجب حق فسخ نکاح یا باطل شدن نکاح است آگاهی داشته باشد و با علم به آن مبادرت به عقد نکاح کند ، حق فسخ نکاح را نخواهد داشت .

 اگر زن بعد از عقد دائم به یکی از معایبی دچار شود که در هنگام وقوع عقد به مرد حق فسخ می داد ، حق فسخ برای مرد نخواهد بود .

جنون و عنن در مرد ، هرگاه بعد از عقد هم اتفاق بی افتد ، موجب حق فسخ نکاح برای زن خواهد بود .