اجرت المثل ایام زوجیت

در این مقاله با تعریف اجرت المثل، مطالبه اجرت المثل و شرایط و مراحل دریافت آن آشنا می شوید.

اجرت المثل چیست؟

اجرت المثل نقطه مقابل اجرت المسمی می باشد. یعنی اگر دو نفر قرارداد شفاهی یا کتبی با هم داشته باشند که در مقابل عمل فرد با استفاده از ملک یا مال طرف مقابل یا تخصص وی مبلغی را با توجه به توافق پرداخت نماید اجرت المثل می‌نامند.

در مقابل اگر شخصی بدون تفاهم یا قرارداد از ملک شخصی یا مال فرد دیگر مثل ماشین وی یا از عمل یا تخصص فرد بهره مند شود ، مبلغی را به عنوان اجرت توافقی به فرد پرداخت می‌کند که به آن اجرت المثل گفته می شود. به عبارتی اجرت المثل از دو کلمه اجرت و مثل تشکیل شده است.

طبق تبصره ماده 336 از قانون مدنی اجرت المثل ایام زناشویی مقرر میدارد: « چنانچه زوجه کارهایی را که شرعاً به عهدة وی نبوده و عرفاً برای آن کار اجرت المثل تعلق می گیرد، به دستور زوج و با عدم قصد تبرّع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم مینماید.» در مواقعی که مرد از دادگاه درخواست طلاق می‌کند، زن علاوه بر دریافت مهریه و برخی حقوق دیگر، می‌تواند اجرت‌المثل ایام زوجیت خود را نیز طلب کند. اجرت‌المثل ایام زوجیت در حقوق مدنی زیرمجموعه مبحث « استیفا » قرار می‌گیرد که از موارد ضمان قهری یا مسئولیت غیرقراردادی است. استیفا شبه‌عقد است به این مفهوم که توافق کلی نسبت به امری صورت می‌پذیردولی نسبت به اجزای آن و به‌طور مشخص راجع به میزان مبلغی که باید نسبت به استفاده و بهره‌برداری از مال یا خدمت دیگری پرداخت شود، بحثی به عمل نمی‌آید.

بنا به مراتب و با توجه به تبصره الحاقی به ماده 336 قانون مدنی، سه شرط برای بهره‌مند شدن زوجه از اجرت‌المثل ایام زوجیت وجود دارد: اول اینکه خدمتی ارائه شود و این خدمت جزو وظایف زوجیت نباشد؛ برای مثال رُفت‌و‌روب منزل، پختن غذا و حتی شیردادن به بچه جزو وظایف زن نیست مگر اینکه بچه فقط با آن شیر زنده بماند یعنی هیچ تغذیه دیگری نتوان برای آن بچه فراهم کرد.در ماده 29 قانون حمایت خانواده ، دریافت اجرت المثل زن پیش بینی شده است.

مطالبه اجرت‌المثل در ایام زوجیت

اساساً مطالبه اجرت‌المثل منوط به جدایی نیست؛ البته چنین چیزی کم اتفاق می‌افتد که در یک زندگی آرام که افراد هیچ اختلاف جدی ندارند زن بخواهد اجرت‌المثل ایام زوجیت بگیرد اما اگر کسی خواست چنین کاری را انجام دهد کاملا قانونی است بدون اینکه نیازی به جدایی زن و مرد باشد.

در زمان زوجیت زن می‌تواند شرایط خود را ثابت کند و به استناد تبصره ماده 336 مطالبه اجرت‌المثل با شرایطی که گفته شد را داشته باشد. اگر هم این اتفاق نیفتاد در زمان جدایی باز هم می‌تواند ولی در این فرض دیگر دادخواست مجزایی نمی‌خواهد.

شرایط پرداخت اجرت المثل

۱- طلاق نباید به درخواست زوجه باشد.

۲- طلاق به دلیل تخلف و نشوز زن از وظایف زناشویی و همچنین سوء اخلاق او نباشد.

۳- انجام امورات منزل توسط زوجه به قصد تبرع نباشد چرا که اگر این امر در دادگاه ثابت شود زن مستحق اجرت المثل نخواهدبود.

مراحل دریافت اجرت المثل از دادگاه

برای دریافت اجرت المثل زن ، باید به دادگاه مراجعه کرد و دادخواست مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت ارائه نمود . دادگاه صلاحیت دار برای رسیدگی به دادخواست محاسبه اجرت المثل زن ، دادگاه خانواده است . به این منظور دادگاه شرایط دریافت اجرت المثل زن را مورد بررسی قرار می دهد و در صورت وجود داشتن شرایط ، به پرداخت اجرت المثل حکم می دهد . 

البته تعلق اجرت المثل به زن صرفا اختصاص به زمان حیات وی ندارد ؛ به این معنا که حتی در صورت فوت کردن زن ، ورثه وی از جمله فرزندانش می توانند اقدام به مطالبه و دریافت اجرت المثل بعد از فوت مادر نمایند .

علاوه بر این ، گفتنی است که نحوه محاسبه اجرت المثل ایام زناشویی به این صورت است که قاضی دادگاه با کسب نظر از کارشناس رسمی دادگستری ، مبلغی را برای اجرت المثل زن  به طور سالیانه تعیین می کند . در واقع اجرت المثل زن مقدار مشخصی ندارد . بلکه دادگاه با توجه به میزان کارهای انجام شده ، عرف منطقه و مسائلی از این قبیل ، به ازای هر سال زندگی مشترک مبلغی را تعیین می کند .

اجرت المثل زن درسال ۱۴۰۰

در صورتی که مرد قصد داشته باشد همسرش را طلاق بدهد ، کارشناس دادگاه با توجه به اموری که زن در طول زندگی مشترک انجام داده است ، مبلغی از اجرت المثل را برای زن در سال 1400 تعیین کرده و دادگاه بر اساس نظریه کارشناس، حکم به پرداخت اجرت المثل زن صادر می کند .

اگر زن نتواند اجرت المثل بگیرد تکلیف چیست؟

اگر زن نتواند اجرت المثل بگیرد آن هم با وجود چند شرط مثل اینکه طلاق به درخواست وی نبوده و متخلف از وظایف زناشویی هم نباشد اما برای مثال نتواند ثابت کند که قصد تبرع نداشته و مرد ثابت کند که زن به قصد تبرع این امر را انجام داده است در اینجا به درخواست زن اگرچه اجرت المثل تعلق نمی گیرد اما می تواند به جای آن نحله بگیرد.

نحله همان جانشین اجرت المثل است که اگر به زن تعلق نگیرد نحله را به او می دهند. پس شرایط نحله مانند اجرت المثل است یعنی زن نباید درخواست طلاق داده باشد و مرد هم درخواست طلاقش به علت تخلف زن نباشد.

اجرت المثل زن ناشزه

زن ناشزه زنی است که از شوهر خود تمکین نمی کند و از انجام وظایف زناشویی با همسرش خودداری می نماید.

مطابق ماده ۳۳۶ قانون مدنی ،یکی از شرایط استحقاق زن به اجرت المثل ،عدم تخلف زن از وظایف زناشویی و به عبارتی عدم نشوز زن است. بنابراین اگر زن ناشزه باشد مطابق قانون مستحق دریافت اجرت المثل نمی باشد.

اجرت المثل ایام نامزدی

باتوجه به رسم و عرف کنونی جامعه معمولا در دوران نامزدی زوجین جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند و تا قبل از مراسم رسمی در منزل مشترک نبوده بنابراین بحث اجرت المثل در دوران نامزدی منتفی می‌باشد.

اجرت المثل پس از فوت شوهر

با توجه به تبصره ماده ۳۳۶ قانون مدنی و ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده منعی برای مطالبه اجرت المثل بعد از فوت زوج وجود ندارد زیر اجرت المثل نیز همانند مهریه چون حق مالی می‌باشد بعد از فوت از بین نمی‌رود. ولی چون عموماً تصور بر این است که با فوت یکی از زوجین همه چیز خاتمه یافته در حالی که مرگ در بعضی موارد آغاز کننده یا تثبیت کننده امور مالی است.

اجرت المثل پس از فوت زن

همانطور که مهریه را وارث زن بعد از فوت وی می توانند از زوج مطالبه کنند اجرت المثل نیز همانند مهریه از حقوق مالی زن بوده و پدر و مادر وی می تواند به طرفیت از فرزند خود از شوهر تمامی حقوق دختر خود را مطالبه کنند.

مرجع صالح دعوی اجرت المثل

رسیدگی به دعاوی اجرت المثل در صلاحیت دادگاه می باشد.

رای وحدت رویه و نظریه مشورتی اجرت المثل ایام زوجیت

رای وحدت رویه اجرت المثل ایام زوجیت

۱- به شماره ۷/۴۱۱۶ مورخ ۲۰/ ۶ / ۱۳۷۶ پرداخت اجرت المثل با توجه به اجرای کار به دستور زوج و اثبات قصد عدم تبرع زوجه است اما آنچه که معمول است چون زندگی زناشویی اغلب با حسن نیت بوده و زوجه امور زندگی زناشویی را بدون قصد مطالبه اجرت المثل و با اختیار خود و با قصد مجانی بودن انجام میدهد اجرت المثل به آن تعلق نمیگیرد. به هر حال اگر خلاف آن ثابت شود و طرفین شهادت و یا دلایل دیگر داشته باشند در این صورت زوجه مستحق اجرت المثل بوده و دادگاه راساً با ارجاع امر به کارشناسی با توجه به طول مدت زناشویی و نوع کارهایی که زوجه خارج از تکلیف شرعی و قانونی خود انجام داده نسبت به تعیین اجرت المثل و پرداخت آن اقدام خواهد کرد.

۲- رأی وحدت‌ رویه شماره ۷۷۹ـ ۱۵/۵/۱۳۹۸ هیأت‌ عمومی دیوان ‌عالی ‌کشور

با توجه به تأکید قانونگذار در صدر ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده مصوب ۱/۱۲/۹۱ بر شروط ضمن عقد نکاح و مندرجات سند ازدواج، جمع شرط تنصیف دارایی که ضمن عقد نکاح مقرر شده با اجرت‌المثل کارهای انجام گرفته توسط زوجه موضوع تبصره الحاقی به ماده ۳۳۶ قانون مدنی(یا نحله بدل از آن) تنافی و تعارض ندارد، بنابراین تعیین اجرت‌المثل کارهای زوجه از سوی دادگاه او را از حقوق استحقاقی ناشی از شرط تنصیف دارایی محروم نمی‌سازد و در چنین مواردی دادگاه باید علاوه بر تعیین اجرت‌المثل کارهایی که زوجه انجام داده، نسبت به حقوق او ناشی از آن شرط نیز رسیدگی و تعیین تکلیف نماید. بر این اساس رأی شعبه دوازدهم دیوان عالی کشور در حدی که با این نظر انطباق دارد به اکثریت آراء صحیح و موافق قانون تشخیص می‌گردد. این رأی طبق ماده ۴۷۱ قانون آیین دادرسی کیفری در موارد مشابه برای شعب دیوان عالی کشور و دادگاه‌ها و سایر مراجع اعم از قضایی و غیر آن لازم‌الاتباع است.

مطالبه اجرت المثل قبل از طلاق

۳- طبق نظریه مشورتی به شماره ۷/۹۳/۲۳۷۳ مورخ ۲۹/ ۱/ ۱۳۹۳ زوجه می تواند مستقیما و بدون اینکه زوج تقاضای طلاق کرده باشد مستندا به تبصره الحاقی در سال ۱۳۸۵ ماده ۲۳۶ قانون مدنی و بند ۷ ماده ۴ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ با تقدیم دادخواست به دادگاه اجرت المثل ایام زوجیت خود را مطالبه کند.