فصل اول ـ پذیرش و تشخیص

پذیرش زندان‌ ی یا متهم بازداشتی، از هنگامی آغاز می‌شود که وی به موجب برگ قرار یا محکومیت لازم­الاجرا به وسیله مامور صلاحیت‌دار با کارت شناسایی رسمی، به مؤسسه معرفی ‌­شود. برگ بازداشت یا محکومیت هر یک از متهمان یا محکومان باید ضمن ثبت در سامانه، به صورت جداگانه صادر شود و در آن علاوه بر درج امضاء و مهر مقام قضایی رسیدگی­کننده، باید مشخصات کامل زندان‌ ی شامل نام و نام خانوادگی، نام پدر، شهرت، جنس، سن، شماره شناسنامه، شماره ملی، شماره گذرنامه یا ویزای تبعه خارجی، وضعیت تاهل، دین و مذهب، تابعیت، میزان تحصیلات، شغل، وضعیت ظاهر جسمانی، نشانی محل سکونت و کدپستی آن، جرم موضوع اتهام یا محکومیت، درجات قانونی و قضایی مجازات تعزیری، نوع و میزان قرار تامین، شماره قرار یا حکم و تاریخ آن، میزان مجازات و محکومیت مالی، تاریخ شروع بازداشت، روزهای بازداشت قبلی و سوابق کیفری و ساعت تحویل زندان‌ ی به مامور، ذکر شود.

تبصره ـ پذیرش زندان‌ ی در مؤسسه از ساعت ۸ لغایت ۲۲ انجام می­پذیرد.

در خصوص زندان‌ یانی که وفق قوانین و مقررات از سوی شعب بدوی و تجدیدنظر سازمان تعزیرات حکومتی یا بازرس کل استان، به مؤسسه معرفی و اعزام می‌شوند، برگ اعزام باید حسب مورد به مهر و امضای رئیس شعبه رسیدگی‌کننده و یا بازرس قضایی، رسیده باشد.

در مواردی که نام و نام خانوادگی، نام پدر، نوع اتهام، شماره و تاریخ برگ بازداشت یا محکومیت، نوع و میزان قرار یا محکومیت به صورت کامل به سامانه سجازا ارسال نشود و یا به دلیل قلم خوردگی یا لاک گرفتگی مخدوش باشد و همچنین در مواردی که برگ معرفی بدون مهر یا امضای مقام قضایی یا مرجع قانونی صلاحیت‌دار باشد و امکان پیگیری و رفع نقص فوری فراهم نباشد، در آن صورت مؤسسه باید ضمن خودداری از پذیرش فرد، علت عدم پذیرش را منعکس کند. چنانچه فرد معرفی شده مجهول ‌ الهویه باشد، عدم ذکر مشخصات هویتی مانع پذیرش نخواهد بود و مؤسسه و مقام قضایی باید به هر نحو ممکن مشخصات دقیق را به دست آورده و در سوابق ثبت کنند. در مواردی که برگ قرار یا محکومیت از طریق شبکه ارتباطی بین مراجع قضایی و مؤسسه ارسال می‌شود، اوراق مذکور باید حاوی مشخصات کامل زندان‌ ی با مهر و امضای الکترونیکی مقام قضایی بازداشت‌کننده باشد و رونوشتی از آن در اختیار مامور بدرقه قرار گیرد.

مدیرکل زندان‌ ‌های هر استان فهرست مراجع صلاحیت­دار قانونی که به موجب قوانین مجاز  به معرفی اشخاص به مؤسسه‌های کیفری هستند را به مراکز و مسؤولان محلی مربوط و مؤسسه‌‌های تابعه اعلام می‌کند و همچنین میزان فضای آزاد یا ظرفیت پذیرش مؤسسه‌‌های استان را به صورت برخط و با رعایت ملاحظات امنیتی در اختیار رئیس کل دادگستری استان و مرکز آمار و فناوری اطلاعات سازمان قرار می‌ دهد.

در ابتدای ورود متهم یا محکوم به مؤسسه، ابتدا تحت نظارت افسر نگهبان، بازرسی کامل بدنی انجام و وسایل ممنوع و اشیای قیمتی و وجه نقد، ضمن عکسبرداری و تنظیم صورتجلسه و ثبت در سامانه، اخذ و سپس رسید وسایل و همچنین کارت اعتباری در اختیار وی قرار می‌گیرد تا در محدوده مقررات و ضوابط مؤسسه، در طول مدت حبس یا بازداشت، بتواند از فروشگاه‌‌های داخل مؤسسه، مایحتاج خود را تهیه کند. وجوه باقی­مانده در کارت اعتباری هنگام آزادی زندان‌ ی به وی مسترد می‌شود. چنانچه در زمان آزادی زندان‌ ی پرداخت وجه امکان‌پذیر نباشد، بانک عامل موظف است در کلیه شعب خود در سراسر کشور، با درخواست زندان‌ ی آزاد شده، باقی­مانده موجودی حساب بانکی وی در مؤسسه را مسترد و یا در اسرع وقت و حداکثر ظرف مدت چهل و هشت ساعت، این وجوه را به شماره حسابی که زندان‌ ی هنگام پذیرش اعلام کرده است واریز کند.

در خصوص اشیاء و لوازم همراه زندان‌ ی به شرح زیر اقدام می‌شود:

الف ـ تحویل به یکی از بستگان یا آشنایان زندان‌ ی به درخواست وی و با ثبت صورت مجلس در دفاتر نگهبانی، انبار مؤسسه و پرونده زندان‌ ی؛

ب ـ ارسال از طریق پست یا به هر وسیله مطمئن دیگری برای بستگان زندان‌ ی به درخواست کتبی و با پرداخت هزینه توسط وی و اقدام به بسته بندی و لاک و مهر مرسوله و تنظیم صورت مجلس و ذکر مشخصات و محتویات و اخذ اثرانگشت زندان‌ ی توسط مؤسسه و تایید مراتب توسط مسؤول امور نگهبانی و انبارداری؛

پ ـ نگهداری اسناد، اشیاء و لوازم شخصی و قیمتی زندان‌ ی در محلی غیر از مؤسسه مانند صندوق امانات و یا توسط بانک‌‌ها یا بخش خصوصی طرف قرارداد و تفاهم با مؤسسه، به درخواست کتبی زندان‌ ی و پرداخت هزینه توسط وی و پس از موافقت رئیس مؤسسه، منوط به آن که تحویل، ارسال و یا نگهداری لوازم زندان‌ ی در مکانی غیر از مؤسسه فاقد منع قانونی باشد یا به دستور کتبی مقام قضایی یا قانونی مربوط منع نشده باشد؛

ت ـ در غیر از موارد فوق، مسؤول اموال زندان‌ یان مکلف به دریافت وسایل و امانت‌‌های زندان‌ ی و تنظیم و ارائه رسید در سه نسخه برای تسلیم به زندان‌ ی،درج در پرونده و نگهداری در صندوق یا کیسه پلمب شده اموال و همچنین مکلف به نگهداری مناسب وسایل و امانت‌‌ها است تا در هنگام آزادی یا انتقال یا مرخصی، با اخذ رسید به وی مسترد شود‌. ثبت اموال زندان‌ ی برابر فرم ابلاغی سازمان انجام می‌شود‌. واحد مذکور مجهز به دوربین مداربسته بوده و موظف به ارائه خدمات مستمر است‌.

بازرسی بدنی و همچنین بازرسی از لوازم همراه زندان‌ ی هنگام ورود و خروج از مؤسسه و آسایشگاه الزامی است و این بازرسی و تحویل لوازم باید در اتاقی مجهز به دوربین و توسط ماموران حفاظت فیزیکی آموزش دیده هم جنس و تا حد امکان با استفاده از تجهیزات الکترونیکی صورت گیرد‌. بازرسی بدنی بدون لباس یا بازرسی مواضع داخلی بدن متهمان و محکومان ممنوع است، مگر در صورت ضرورت به تشخیص مسؤول بخش پذیرش و مشروط به انجام آن در خلوت، بدون وجود دوربین و توسط کارکنان آموزش دیده و با رعایت اصول اخلاقی و موازین بهداشتی‌.

هنگام تحویل زندان‌ ی به مؤسسه، وضعیت ظاهری و جسمانی وی کنترل و در فرم رسید زندان‌ ی درج می‌شود. فرم رسید پس از پذیرش زندان‌ ی، با ذکر تاریخ و ساعت تحویل در سه نسخه تهیه و یک نسخه آن حضوراً به مامور بدرقه تحویل، یک نسخه در پرونده زندان‌ ی درج و نسخه دیگر به مرجع قضایی مربوط ارسال می‌شود. در صورت داشتن بیماری حاد یا شرایط جسمانی وخیم یا هر گونه جراحت و صدمه بدنی، ناتوانی، خال­کوبی، علائم ویژه و ویژگی ­ های غیر طبیعی در بدن زندان‌ ی، مراتب در صورت ­ جلسه ثبت می‌شود و در صورت وجود آثار ضرب و جرح و صدمه جدی و یا طرح ادعایی از سوی متهم یا محکوم در این خصوص، پیش از پذیرش ضمن گرفتن عکس از آثار صدمات و جراحات، به بهداری مؤسسه معرفی، معاینه و مراتب صورت­جلسه می‌شود و به امضا و اثرانگشت مامور بدرقه می­رسد و موارد بلافاصله به نحو مکتوب به رئیس مؤسسه گزارش می‌شود تا ضمن ثبت موضوع، به مرجع قضایی ذی‌ربط نیز اعلام شود.

به همراه زندان‌ ی مجروح، مصدوم و بیمار که از بیمارستان ترخیص و برای پذیرش به مؤسسه معرفی می‌شود، باید خلاصه پرونده پزشکی نیز تحویل شود. در صورت لزوم مراجع قضایی ذی‌ربط مراکز درمانی و بیمارستانی را مکلف به تحویل می­کنند. زندان‌ ی واجد بیماری حاد یا شرایط جسمانی وخیم و یا مجروح و یا مصدوم بر حسب نظر پزشک مؤسسه یا پزشک معتمد که نیازمند مراقبت ­ های پزشکی، درمانی و بیمارستانی است، تا زمان تثبیت وضعیت و بهبودی پذیرش نمی‌شود و توسط ضابطان مربوط به مرکز درمانی معرفی و مراتب بلافاصله به مرجع قضایی مربوط منعکس می‌شود.

به محض ورود متهم یا محکوم به بخش پذیرش، اطلاعات هویتی و قضایی وی به صورت سیستمی از سامانه سمپ به سامانه مؤسسه ارسال و برای تهیه کارت شناسایی داخلی از وی عکسبرداری می­گردد و سپس نماینده مرکز تشخیص هویت نیروی انتظامی مستقر در مؤسسه، ضمن عکس‌برداری و احراز هویت از زندان‌ ی(محکوم)، ترجیحاً با استفاده از روش­های نوین و مناسب مانند روش­های الکترونیک و زیست­سنجی (بیومتریک) و انگشت‌نگاری از تمامی انگشتان هر دو دست و به صورت الکترونیکی به عمل می‌آورد و متعاقباً نسخه دیجیتال تهیه شده نهایی قابل رؤیت و دسترسی در سامانه سجازا، اداره کل عفو و بخشودگی و سجل کیفری قوه قضاییه و مرکز تشخیص هویت ناجا می‌باشد.

تبصره۱ـ انگشت­نگاری از «متهمان»، ممنوع است مگر این که از طریق شماره ملی یا راه‌کار مشابه مانند استفاده از روش­های نوین و مناسب و شیوه­های مدرن مانند روش­های الکترونیک و زیست‌سنجی (بیومتریک) احراز هویت ممکن نباشد. در صورت محکومیت متهم و پس از ابلاغ رای محکومیت یا وصول برگ اعلام محکومیت، اعم از قطعی و غیر قطعی، محکومٌ­علیه از بازداشتگاه حسب مورد به یکی از مؤسسه‌های کیفری منتقل و در مرحله پذیرش، انگشت­نگاری می‌شود.

تبصره۲ـ در صورتی که متهم یا محکوم فاقد کارت ملی هوشمند باشد، مؤسسه هماهنگی‌های لازم را با اداره ثبت احوال به منظور ثبت نام و دریافت کارت ملی هوشمند انجام می‌دهد.

نیروی انتظامی به صورت مستمر نسبت به استقرار ماموران تشخیص هویت در مؤسسه اقدام می‌کند. نماینده تشخیص هویت نیروی انتظامی مستقر در مؤسسه، پس از بررسی­های لازم در صورت داشتن سابقه زندان‌ ی یا شناسایی هویت واقعی وی، مراتب را حداکثر ظرف یک هفته به مؤسسه و به مرجع قضایی ذی‌ربط اعلام می‌کند. در صورت انگشت­نگاری زندان‌ ی و وصول محکومیت جدید برای وی، مؤسسه باید بدون اقدام به انگشت­نگاری مجدد، مراتب را ضمن ثبت در سامانه زندان‌ ، جهت درج در سوابق سجل کیفری، به مرکز تشخیص هویت نیروی انتظامی اعلام نماید.

زندان‌ ی مکلف است هنگام ورود مشخصات هویتی و شماره ملی خود را به واحد پذیرش ارائه دهد و رئیس مؤسسه پس از احراز هویت، مراتب را به مرجع ذی‌ربط اعلام می‌کند. زندان‌ ی همچنین باید مشخصات، نشانی و شماره تماس حداقل یک نفر از بستگان یا آشنایان خود را اعلام کند تا در موارد ضروری با وی تماس گرفته شود.

پس از اتمام مرحله پذیرش، به منظور تشکیل پرونده وضعیت، شناسایی بیماریهای حاد و یا واگیردار، شناخت شخصیت و وضعیت جسمی و روانی، بررسی علل ارتکاب جرم و فراهم شدن مقدمات طبقه‌بندی، زندان‌ ی و یا متهم بازداشتی، حداقل به مدت یک هفته و حداکثر سه هفته، در بخش «تشخیص» نگهداری می‌شود.

تبصره۱ـ در ابتدای ورود به بخش «تشخیص»، زندان‌ ی مجدداً مورد بازرسی بدنی قرار می‌گیرد و اقلام ضروری از قبیل لباس زیر، دو تخته پتوی مناسب، حوله متوسط دست و استحمام، مسواک و خمیردندان، شامپو و صابون، یک جفت دمپایی، تحویل وی می‌شود. در این بخش، استحمام و تعویض لباس الزامی است.

تبصره۲ـ به منظور تسهیل در سازگاری با محیط و راهنمایی زندان‌ ی در بدو ورود، استقرار حداقل یک مددکار اجتماعی یا روان­شناس و یک مددکار قضایی در بخش تشخیص الزامی است‌. رئیس مؤسسه تامین امکانات لازم در واحد تشخیص و همچنین در بازداشتگاه‌ها را در اولویت قرار می‌ دهد و امکان تماس تلفنی متهم یا زندان‌ ی با خانواده و وکیلش را به صورت رایگان و شبانه روزی طی ۴۸ ساعت اول، فراهم نماید.

تبصره۳ـ در اجرای تبصره ماده ۲۲۶ قانون آیین دادرسی کیفری، در بخش تشخیص، تمهیدات لازم برای دسترسی متهم بازداشتی به افرادی که وی برای یافتن کفیل یا تودیع وثیقه معرفی می‌کند، فراهم می‌شود. همچنین در صورت اعتراض به اصل قرار، حسب مورد مراتب به مرجع صادرکننده قرار یا قاضی کشیک اعلام می‌شود.

در بخش «تشخیص» در اسرع وقت زندان‌ ی یا متهم بازداشتی برای بررسی مقدماتی، توسط پزشک و روانشناس مؤسسه مورد معاینه و مصاحبه قرار می‌گیرد و در صورت لزوم به تشخیص پزشک یا روان‌شناس مؤسسه برای بررسی تکمیلی و تخصصی مورد آزمایش­های پزشکی، روان­پزشکی و آزمون‌های روان­شناسی قرار می‌گیرد و وضعیت سلامت جسمی و روانی، علائم حیاتی، قد، وزن، بیماری فعلی، سوابق بیماری ­ های قبلی، داروهای مصرفی، احتمال ابتلا به بیماری ­ های مسری، واکسیناسیون، پوست و مو، دهان و دندان، بینایی، شنوایی و موارد حساسیت (آلرژی)، نوع ناتوانی، وضعیت بارداری و سایر شاخص­های پزشکی و روان‌کاوی مطابق ضوابط، بررسی و در پرونده سلامت زندان‌ ی ثبت و شرایط مناسب و ایمن برای نگهداری زندان‌ ی ناتوان یا بیمار فراهم می­گردد و در صورت لزوم نسبت به مراقبت­های پزشکی، درمان بیماری و یا پیشگیری از هرگونه عوارض سوء، اقدام می‌شود.

تبصره۱ـ هرگاه بنا بر نتایج بررسی­ها و مستندات بدست آمده، برای پزشک یا روان­شناس مؤسسه، مشخص گردد که زندان‌ ی دارای ناتوانی، بیماری جسمی یا روانی است و نگهداری زندان‌ ی ناتوان در محیط مؤسسه، همراه با مخاطرات جسمی و روانی برای او یا دیگر زندان‌ یان باشد یا شرایط مناسب و ایمن برای اقامت زندان‌ ی ناتوان فراهم نباشد و یا حبس موجب تشدید و یا تاخیر در بهبودی بیماری زندان‌ ی می­گردد و یا چنانچه بیماری به نحوی است که مانع اجرای حبس باشد و مداوای زندان‌ ی در خارج از مؤسسه ضروری بوده یا امیدی به بهبودی بیمار نباشد، مراتب فوراً به رئیس مؤسسه اعلام می‌گردد تا در اسرع وقت به قاضی اجرا و مرجع قضایی مربوط گزارش شود و مطابق مقررات مواد۵۰۲ و ۵۲۲ قانون آیین دادرسی کیفری اتخاذ تصمیم و اقدام مقتضی صورت گیرد .

تبصره۲ـ در موارد فوری (اورژانسی)، زندان‌ یان بیمار به دستور مسؤول واحد بهداشت و درمان و اجازه رئیس مؤسسه یا جانشین آن‌ها به بیمارستان و مراکز درمانی خارج از مؤسسه انتقال می­یابند و موضوع در اسرع وقت به قاضی اجرا اطلاع داده می‌شود.

مددکاران اجتماعی در دوره تشخیص، در مورد پیشینه خانوادگی، تحصیلی، حرفه‌ای، اطلاعات مذهبی، علمی و مهارتی زندان‌ ی تحقیق کرده و ضمن تکمیل اطلاعات پرونده مربوط، راجع به وضعیت وی اظهار نظر می­کنند.

رئیس مؤسسه یا با تفویض وی، مسؤول واحد امور قضایی یا مسؤول بخش تشخیص، روزانه در ابتدای وقت اداری با زندان‌ یان تازه­وارد ملاقات می‌کند و با تفهیم حقوق و تکالیف زندان‌ یان اعم از ضوابط امنیتی، بهداشتی، رفاهی و انضباطی، نظام­های اعتباری، امتیازی و مالی، شرایط و شیوه طبقه‌بندی و برخورداری از ارفاق‌های قانونی، شیوه مشارکت در برنامه‌های اصلاح و تربیت و اشتغال و شیوه ثبت و پیگیری درخواست، اعتراض و گزارش در سامانه‌های مربوط را به نحو فردی یا گروهی و متناسب با وضعیت تحصیلی و سنی به آن‌ها آموزش می‌دهد. همچنین در دوره تشخیص از طرق مختلف مانند نمایش فیلم، نصب بنر، تهیه و توزیع جزوه­های آموزشی مشتمل بر خلاصه آیین‌نامه سازمان، مقررات و حقوق و تکالیف زندان‌ یان، در اختیار گذاشتن امکانات مخابراتی (تلفن­ های گویای مشاوره قضایی با همکاری مرکز وکلا و مشاوران خانواده قوه قضاییه و یا کانون وکلای دادگستری در قالب انعقاد تفاهم­نامه)، آموزش و آگاه سازی زندان‌ یان به طور مستمر انجام می‌گیرد.

هر مؤسسه با ثبت و به‌روز رسانی اطلاعات لازم در «سامانه جامع اطلاعات زندان‌ یان» برای هر زندان‌ ی یا مددجو سه پرونده اصلی تحت عناوین «پرونده وضعیت»، «پرونده رفتاری» و «پرونده نظارتی» تهیه می‌نماید. «پرونده وضعیت» مشتمل بر بخش‌‌های فرعی و تخصصی زیر است که در بخش«پذیرش و تشخیص» تشکیل و متعاقباً تکمیل می­گردد:

الف ـ «پرونده اجرای احکام» با مسؤولیت واحد امورقضایی مؤسسه؛

ب ـ «پرونده شخصیت» با مسؤولیت واحد بهداشت و درمان؛

پ ـ «پرونده سلامت» با مسؤولیت واحد بهداشت و درمان؛

ت ـ «پرونده مددکاری اجتماعی» شامل بخش­های مالی، خانوادگی، اجتماعی، آموزشی، شغلی و مهارتی، با مسؤولیت واحد اصلاح و تربیت؛

تبصره ـ پرونده­های فوق باید در مرحله پذیرش و تشخیص به صورت الکترونیکی توسط کارشناسان ذیصلاح واحد ذی‌ربط تشکیل گردد و تا زمانی که زیرساخت فنی مناسب، برای سامانه الکترونیکی پرونده­های مذکور فراهم نشده باشد، الزاماً باید پرونده­ها به صورت کاغذی تهیه و نگهداری شود. در هر حال پرونده اجرای احکام به دو صورت الکترونیکی و کاغذی تهیه می­گردد؛