د: تفتیش و توقیف ادله رایانه ای

 ضابطان قضایی باید کلیه اطلاعاتی که ضرورت تفتیش و توقیف را ایجاب می نماید در درخواست خود اعلام نمایند. همچنین، موارد زیر را حسب مورد در درخواست تفتیش یا توقیف ذکر نمایند:

الف ـ دلایل ضرورت تفتیش و توقیف

ب ـ حتی الامکان نوع و میزان داده ها و سخت افزارها

ج ـ محل تفتیش یا توقیف

د ـ دلایل لازم برای تصویربرداری و بررسی در خارج از محل

هـ ـ زمان تقریبی لازم برای تفتیش و توقیف.

در دستور تفتیش یا توقیف داده یا سامانه باید محل تفتیش یا توقیف تعیین و حتی الامکان در محل استقرار سامانه انجام پذیرد.

مدت توقیف و فرصت اجرای تفتیش باید در دستور قضایی تصریح و کمترین فرصت ممکن منظور شود. در صورت نیاز به زمان بیشتر، به درخواست مجری تفتیش یا توقیف و ذکر علت آن، این مدت قابل تمدید می باشد.

تفتیش و توقیف در مواردی که مستلزم ورود به منازل و اماکن خصوصی باشد، مطابق مقررات مندرج در آیین دادرسی کیفری خواهد بود.

در مواردی که تفتیش یا توقیف طبق دستور قضایی بدون حضور متصرف قانونی یا شخصی که داده یا سامانه را تحت اختیار دارد، انجام پذیرد، مراتب پس از انجام فوراً به ذینفع ابلاغ خواهد شد.

چنانچه پس از اجرای دستور توقیف و یا در زمان اجرای دستور توقیف داده ها یا سامانه های رایانه ای یا مخابراتی بیم لطمه جانی یا خسارت مالی شدید به اشخاص یا اخلال در ارائه خدمات عمومی برود مراتب از مرجع قضایی صادرکننده دستور توقیف کسب تکلیف شده و در صورت تشخیص قاضی حسب مفاد ماده 44 قانون عمل می گردد.

قوه قضاییه تمهیدات لازم از جمله بسترسازی و ایجاد زیرساخت های ارتباط رایانه ای و الکترونیکی و همچنین راه اندازی سامانه ها و درگاه های مبتنی بر فناوری اطلاعات را جهت تسهیل در عملیاتی کردن فرایندها و روش های موضوع این آیین نامه فراهم می آورد.

اشخاصی که داده ها یا سامانه های رایانه ای یا مخابراتی را تحت کنترل و یا تصرف دارند، موظف به همکاری در اجرای دستور تفتیش و توقیف می باشند. در صورتی که به واسطه عدم همکاری یا عدم دسترسی به این اشخاص، تفتیش یا توقیف امکان پذیر نباشد، نحوه دسترسی به داده ها یا سامانه ها از قبیل ورود به محل، رفع موانع استفاده از سخت افزار و نرم افزار، رمزگشایی و امثال آن با دستور مقام قضایی تعیین خواهد شد.

رضایت متصرف قانونی سامانه موضوع بند ج ماده 41 قانون، باید کتبی و با امضای وی باشد.

در مواردی که توقیف داده ها به روش چاپ یا کپی یا تصویربرداری داده ها انجام می شود، اصل داده ها در صورتی توقیف و غیرقابل دسترس می شود که در دستور قضایی تصریح شده باشد.

ضابطان صرفاً مجاز به تفتیش و توقیف داده ها و سامانه هایی هستند که به طور صریح در دستور قضایی ذکر گردیده و چنانچه حین اجرای دستور، داده های مرتبط با جرم ارتکابی در سایر سامانه های رایانه ای یا مخابراتی تحت کنترل یا تصرف متهم کشف شود، در صورت بیم امحا نسبت به حفظ فوری داده ها اقدام و مراتب را حداکثر ظرف 24 ساعت کتباً به مقام قضایی مربوط گزارش می دهند.

تفتیش داده ها یا سامانه ها در محل استقرار یا از طریق شبکه یا در آزمایشگاه یا در محل مناسب با دستور و تشخیص مقام قضایی با رعایت صحت، تمامیت، محرمانگی، و انکارناپذیری ادله انجام می پذیرد.

ضابطان و اشخاصی که حسب قانون مأمور جمع آوری، تفتیش، نگهداری، حفظ و انتقال داده ها و سامانه های رایانه ای یا مخابراتی می شوند باید علاوه بر داشتن شرایط لازم از قبیل تخصص و توانایی فنی و آموزش کافی، تجهیزات و وسایل لازم را در اختیار داشته باشند.

هنگام تفتیش رعایت موارد زیر ضروری است:

الف ـ شیوه اقدام نباید موجب تغییر، امحا یا جابجایی داده های مورد نظر در سامانه های رایانه ای باشد.

ب ـ تفتیش صرفاً در محدوده دستور قضایی و داده های مرتبط با جرم موضوع دستور، انجام می پذیرد.

ج ـ کلیه فرایندهای انجام شده بر روی داده های مورد تفتیش یا توقیف باید با استفاده از روش های قابل تشخیص، ثبت و محافظت شود.

توقیف با رعایت تناسب، نوع، اهمیت و نقش داده یا سامانه رایانه ای یا مخابراتی به روش های زیر انجام می شود:

الف ـ در تـوقیف داده ها از طریـق چاپ داده ها، غیرقابـل دسترس کردن داده ها به روش هایی از قبیل تغییر گذر واژه یا رمزنگاری و ضبط حامل های داده.

ب ـ در توقیف سامانه های رایانه ای یا مخابراتی از طریق تغییر گذر واژه، پلمپ سامانه در محل استقرار یا ضبط سامانه.

تبصره ـ توقیف باید حتی الامکان بدون ایجاد مانع برای فعالیت سامانه و به روش ساده و کم هزینه به شیوه هایی از قبیل ذخیره در حامل های داده، ذخیره در سامانه با گذاشتن گذرواژه، تهیه نسخه پشتیبان، تصویربرداری، تهیه رونوشت و چاپ انجام شود.

دستور توقیف سامانه شامل سایر سخت افزارها یا حامل های داده متصل به آن نمی شود، مگر آن که در دستور قضایی تصریح گردد. در صورت نیاز به حفظ فوری سخت افزارها یا حامل های داده، ضابطان یا سایر مأموران در حدود وظایف قانونی می توانند نسبت به حفظ فوری آن مطابق ماده 34 قانون و رعایت مقررات این آیین نامه اقدام نمایند.

در صورت پلمپ سامانه چنانچه نیاز به گماردن حافظ باشد با دستور مقام قضایی اقدام می شود.

به منظور حفظ وضعیت اصلی ادله رایانه ای و جلوگیری از هرگونه تغییر، تحریف یا آسیب آن، مرجع قضایی مدت زمان نگهداری و مراقبت از آنها را تا مدت 5 روز تعیین می کند.

تبصره ـ چنانچه برای نگهداری و مراقبت مدت بیشتری مورد نیاز باشد، مدت مذکور به صورت مستدل توسط مقام قضایی تمدید می شود.

اجرای دستور توقیف باید طی صورت جلسه ای با قید دقیق جزییات و مشخصات داده یا سامانه، محل، تاریخ و زمان دقیق، مشخصات حاضران و مجری دستور، مشخصات حافظ در صورت وجود، شماره و تاریخ دستور قضایی مبنی بر توقیف، شیوه توقیف و مشخصات مالک یا متصرف داده یا سامانه و موارد ضروری دیگر تنظیم و ضمن اعلام به مقام قضایی رسیدگی کننده، در سابقه ضبط گردد.

ضابطان قضایی و سایر مأموران در حدود وظایف قانونی در شروع تفتیش و توقیف باید صورت وضعیت اولیه ای از سامانه رایانه ای یا مخابراتی و اجزای آن و کلیه اتصالات کابلی بین اجزای مختلف سخت افزارها و حامل های داده متصل به آن که علامت گذاری و ثبت می شوند را تنظیم و به امضای تفتیش کننده یا توقیف کننده و متصرف قانونی که سامانه تحت کنترل اوست یا قائم مقام قانونی وی برسانند. برای ضبط دقیق مشخصات ابزار و اجزای آن تصویربرداری بلامانع است.

مرجع قضایی صالح، ضمن صدور رأی باید نسبت به داده یا سامانه توقیف شده تعیین تکلیف نماید.