فصل دوم ـ انتقال، جابه­جایی، اعزام و بدرقه زندانی

در صورتی که محل اقامت محکوم خارج از حوزه دادگاه صادرکننده حکم باشد، با اعطای نیابت قضایی از سوی قاضی اجرا و در صورت تعدد پرونده با اعطای نیابت قضایی جداگانه برای هر پرونده یا یک نیابت که کلیه محکومیت‌ها ذکر شده باشد، محکوم برای تحمل حبس یا ادامه آن به مؤسسه محل اقامت خود منتقل می‌شود مگر آن­که این امر موجب مفسده باشد که در این صورت با تشخیص قاضی صادرکننده رای قطعی و اطلاع قاضی اجرا، به نزدیک­ترین مؤسسه به محل اقامت خود منتقل می‌شود. چنانچه رئیس مؤسسه نیز پس از بررسی و صحت سنجی ادعای زندان‌ ی تشخیص دهد که محل اقامت او خارج از حوزه دادگاه صادرکننده حکم است، پس از اطلاع رسانی به مؤسسه مقصد، درخواست انتقال را نزد قاضی اجرا ارسال می‌کند تا مطابق مقررات اقدام شود. هرگاه مقام قضایی مقصد یا رئیس مؤسسه مقصد، محل اقامت زندان‌ ی را حوزه قضایی دیگری تشخیص دهد، ملزم به پذیرش زندان‌ ی و انجام فرایند انتقال مجدد وی است.

تبصره ـ چنانچه محکومِ متقاضی انتقال، در مرخصی باشد، ضرورتی به انتقال تحت­الحفظ نیست و صدور نیابت قضایی و ارسال تصویر اوراق پرونده زندان‌ ی به محل اجرای حکم و مؤسسه مقصد از طریق سامانه کفایت می‌کند. در این حالت مؤسسه مقصد باید وصول سوابق و پذیرش محکوم را به مؤسسه مبدا گزارش کند.

مقام قضایی یا رئیس مؤسسه نمی­تواند به دلیل نبود ظرفیت، از پذیرش زندان‌ ی در محل اقامتش امتناع کند. چنانچه ظرفیت نگهداری مؤسسه بیش از حد اضطرار باشد و یا در موارد اضطراری نظیر زلزله، آتش‌سوزی، ابتلای زندان‌ ی به بیماری­ واگیردار و حاد که پذیرش زندان‌ ی در آن مؤسسه، مفسده داشته باشد، با تشخیص رئیس مؤسسه و با تایید دادگاه صادر‌کننده حکم، زندان‌ ی در نزدیک­ترین مؤسسه به محل اقامتش نگهداری می‌شود.

در اجرای ماده ۵۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری، با انتقال محکوم به حبس به مؤسسه مستقر در حوزه قضایی دیگر، تمامی اختیارات قاضی اجرا به شرح مقرر در ماده ۴۸۹ قانون یادشده و دیگر مقررات مربوط، بر عهده قاضی اجرای محل اجرای حکم است.

اعزام، بدرقه و نقل و انتقال متهمان یا محکومان به مراجع قضایی، مراکز درمانی، تربیتی، آموزشی و دیگر مراجع ذی‌ربط و مرخصی ­ های تحت ­ الحفظ در صورت امکان در داخل حوزه­های قضایی شهرستان محل استقرار مؤسسه بر عهده یگان حفاظت آن مؤسسه است و در خارج از حوزه قضایی تا تامین نیروهای مورد نیاز و استقرار کامل یگان یادشده، با هماهنگی سازمان، توسط نیروهای انتظامی صورت می‌گیرد. فرمانده نیروی انتظامی استان و فرمانده ناحیه انتظامی شهرستان و دیگر ضابطان مربوط باید در خصوص اعزام و بدرقه و انتقال به موقع زندان‌ یان با مسؤولان مؤسسه هماهنگی لازم را داشته باشند.

تبصره ـ اعزام زندان‌ یان دارای حالت خطرناک و مرتکبان جرایم مهم از قبیل جرایم علیه امنیت کشور، مرتکبان جرایمی که مجازات قانونی آن سلب حیات، قطع عضو، حبس تعزیری درجه یک یا حبس ابد حدی است و مرتکبان سرقت‌های مسلحانه یا مقرون به آزار، آدم­ربایی، قاچاق عمده مواد مخدر که از اهمیت و حساسیت ویژه ‌ ای برخوردار است با رعایت ملاحظات امنیتی و با همکاری نیروی انتظامی و دیگر ضابطان انجام می‌شود.

در صورت اعزام یا انتقال زندان‌ ی به خارج از حوزه قضایی، دستور مذکور نزد مرجع انتظامی یا دیگر ضابطان مربوط و رونوشت آن نیز برای مؤسسه ارسال می‌شود تا مبادرت به اعزام، بدرقه و انتقال زندان‌ ی کنند. هزینه انتقال توسط دادگستری مبدا پرداخت می‌شود. انتقال و اعزام زندان‌ یان بین دو حوزه قضایی توسط ماموران نیروی انتظامی انجام می‌شود. اعزام و بدرقه زندان‌ ی زن در داخل حوزه یا خارج از آن باید با همراهی حداقل یک مامور زن انجام شود.

رئیس سازمان و فرمانده نیروی انتظامی توافق­ها و هماهنگی­های لازم را برای اعزام و بدرقه به‌موقع زندان‌ یان به عمل خواهند آورد و هر یک نماینده­ای با اختیارات تام­ را برای هماهنگی در این امور و دیگر امور مشترک مانند تشخیص هویت و انگشت­نگاری تعیین خواهند کرد.

رئیس مؤسسه هر گونه انتقال یا اعزام زندان‌ ی به مؤسسه یا حوزه­های قضایی دیگر و نیز بازگشت وی را بلافاصله و حسب مورد به قاضی اجرا یا مرجع قضایی مربوط اطلاع می‌دهد. مرجع قضایی احضارکننده پس از رفع نیاز باید زندان‌ ی را به مؤسسه عودت نماید و در غیر این صورت مراتب از طریق مؤسسه به مرجع بازداشت‌کننده اعلام می‌شود.

تبصره ـ احضار و اعزام زندان‌ یان جرایم مستوجب سلب حیات، حبس تعزیری درجه یک یا حبس ابد حدی، جرایم امنیتی، جرایم اقتصادی، آدم‏ربایی، سرقت­های مسلحانه، قاچاق عمده مواد مخدر و روان­گردان و اسیدپاشی از سوی مراجع قضایی، منوط به هماهنگی با دادستان یا مرجع قضایی بازداشت­کننده است.

 در راستای افزایش ضریب امنیتی و جلوگیری از فرار زندان‌ ی حین اعزام و انتقال وی به خارج از مؤسسه، اقدام­ها و تدابیر حفاظتی لازم حسب مورد توسط ماموران اعزام و بدرقه یگان حفاظت مؤسسه یا دیگر ضابطین انجام می‌گیرد. استفاده از پابند در حین اعزام یا انتقال به بیرون از مؤسسه ممنوع است مگر در مواقع ضروری و یا برای متهمان و زندان‌ یان مربوط به جرایم خشن به تشخیص توامان رئیس یا معاون مؤسسه و فرمانده یگان حفاظت. مراتب جهت نظارت و ارائه ارشادات لازم در پایان هر ماه به نظر قاضی اجرا (ناظر زندان‌ ) می‌رسد.

در مواقع حضور زندان‌ ی نزد مرجع قضایی یا دیگر مراجع، مامور اعزام و بدرقه نیز حضور خواهد داشت مگر آن­که مقام قضایی دستور دیگری در این خصوص صادر کند. همچنین باز کردن دستبند زندان‌ ی به دستور مقام قضایی است و در صورتی که دستور خروج مامور از اتاق صادر شود مراتب در صورت‌جلسه درج می‌شود.

انتقال و اعزام زندان‌ ی توسط مامور بدرقه به محلی غیر از محل مندرج در برگ اعزام مؤسسه، ممنوع است و حسب مورد مطابق قوانین و مقررات حاکم می­تواند به پیگرد کیفری، انضباطی یا انتظامی مامور مراقب منجر شود.

سازمان و مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در جهت بهره­مندی از ظرفیت­های قانونی در برقراری ارتباط از طریق ویدئوکنفرانس، با رعایت مقررات مربوط به دادرسی الکترونیکی هماهنگی و همکاری لازم را به عمل می­آورند. مدیران کل زندان‌ ‌ها، مؤسسه‌های مجهز به امکانات ویدئوکنفرانس را به رئیس کل دادگستری اعلام می­کنند. مقام­های قضایی در مواردی که حضور زندان‌ ی ضرورت ندارد، نسبت به تحقیق یا اخذ دفاعیات و اظهارات زندان‌ ی از طریق ویدئوکنفرانس مطابق ضوابط مربوط اقدام می‌کنند. در این موارد صورت­جلسه پس از درج امضا و اثر انگشت از سوی زندان‌ ی، توسط مؤسسه تایید و برای مقام قضایی مربوط ارسال می‌شود.